Chuvash sound correspondences

From FireSpeakerWiki
Revision as of 13:40, 19 May 2018 by Firespeaker (talk | contribs) (labials and dorsals)
Jump to navigationJump to search

Coronals

Chuvash / Old Turkic s z ş ç t y l r d
s сывӑ - s
сӗлӗ - sulı
кас- - kes-
ӳсер - äsrük
ӑс - es
сухан - soğan
хӗсӗр - qısır
сис- - sez-
тусан - toz
ş шыв - sub
шухӑш - saqınç/saqış
шӗвӗ - suyuq
шӑши - sıçqan
ӑшӑ- - ısı-
шурӑ - sārığ - sira
шӑкӑл - sögel/sigil/sögül
шӑл - söl
шӑ̥мӑ̥ - süŋek
пурӑш - borsuq
шухӑш - saqınç/saqış?
хирӗш - qarşı
кашӑк - qaşıq
тӳшек - töşäk
кӳршӗ - körşi
канаш - keŋeş
ваш- - üşi-
кӑ̥ш - kīş
шухӑш - saqınç/saqış?
шӑши - sıçqan
-шӐн - üçin
шӑл - tiş (prob. ← siş)
шӑн- - toŋ-
кившен - köle
ś ҫурӑ - sarığ?
ҫӳҫ - saç (prob. ← çaç)
куҫ - köz вӑрҫӑ - uruş
ҫиҫ- - yaş-
ҫав - şu
ӗҫ - iş
пиҫ- - piş-
пуҫ - baş
вырнаҫ- - ornaş-
ҫимӗҫ - yemiş
ҫӳҫ - saç
виҫ - üç
ҫуна - çana
миҫе - qańça
куҫ - köç
каҫ - käç
йӳҫ- - açı- ?
йӳҫе - açığ ?
ҫӗр- - çir(i)-
аҫа - äçä
каҫар- - keçir-
кӗҫӗн - kiçi
пурҫӑн - barçın
ҫинҫе - yinç
хӗҫ - qılıç
хӑҫан - qaçan
вӗҫ - uç
укҫа - aqça
вӗҫӗ - öç
ӗҫ- - iç-
уҫ- - aç-
ҫӑк- - çök-
ҫын - tın ? ҫинҫе - yinçkä
ҫиҫ- - yaş-
ҫимӗҫ - yemiş
ҫук - yoq
ҫӑмӑл - yumşaq
ҫумӑр - yamğır
ҫичӗ - yeti
ҫур - yaz
ҫӗр - yer
ҫӗр - yüz
ҫур- - yar-
ҫуран - yadaq
ҫул - yıl
ҫул - y
ҫул - yaş-
ҫул - yal
ҫул - yol
ҫуль - y
ҫӑлтӑр - yultuz
ҫил - yel
ҫыр - yār
ç ача - äçä
анчах - ança
ӗнчӗ - yinçü
тӗнче - tınç
чах - чак
чул - tāş
чĕлхе - til
ҫичӗ - yeti
чун - tın ?
чӗл- - til-
чик- - tik
чӗрне - tırŋaq
чӗре - yüräk
t тух- - çıq тӗнче - tınç
тӗл - t
утӑ - ot
тупӑ - top
тусан - toz
тӑв- - toğ-
l илт- - eşit-
ҫул - yaş
ҫул - yaş-
ҫуль - yaş
шӑл - tiş
хӗл - qış
тӗл - tuş
кӗмӗл - kümüş
ҫӑмӑл - yumşaq
ҫул - yıl
ҫул - yal
ҫул - yol
ҫула- - yalğa-
алӑ - äl
ывӑл - oğul
юл - qal
ял — ēl
кӑмӑл - köŋül
пулӑ - balıq
r вӑрӑм - uzun
вӑтӑр - otuz
эпир - biz
эсир - siz
хӗрлӗ - qızıl
хӗр - qız
вӑкӑр - öküz
йӗкӗр - ikiz/ekiz
ҫыр- - yaz-
ҫӗрӗ - yüzük
пӑру - buzağu
йӑрана - üzäŋü
ҫӑлтӑр - yultuz
кӑкӑр - kögüz
юр - üz
таврӑн- - tägzin-
ӑмӑр - omuz
вӗрен- - ögrän-
вырӑн- - orun-
вӑрман - orman
юр - qār
йывӑр - ağır
юрӑ - (y)ır
хӑмӑр - qoŋur
тарӑн - ter
вӑрҫӑ - ur
хура - qara
урпа - arpa
урапа - araba
кур- - kör-
кӑкӑр - kökrek
ҫыр - yār
чӗре - yüräk
чӗрне - tırŋaq
пӗвер - bağır
хурӑн - qadıŋ
ура - adaq
ҫуран - yadaq
ырӑ - ed
y уйӑх - ай
уйрӑн - айран
йывӑҫ - ağaç/yığaç
уйрӑм - adrım
хуйхӑр- - qadğur-
ыйхă - *udı-qı

AK / KA

0 V VK KV
0 хирӗш - qarşı
сыр- - sarı-
сӑмӑл - yumşaq
ҫыдӑр - yastuq
кӑкӑр - kökrek/kögüz
пурӑш - borsuq
пару - buzağu - birağu
V тӳре - tüz
йытӑ - ıt
утӑ - ot
тупӑ - top
сывӑ - sağ
пыйтă - bi(y)t
алӑ - äl(ig?) - halaqan-hali'an,
тӗнче - tınç
вӗҫӗ - öç
вӑрҫӑ - uruş
юрӑ - (y)ır
кӳлӗ/кӳлл- - kȫl
йӗнӗ/йӗнн- - qın
хӗрлӗ - qızıl
ҫинҫе - yinç пулӑ/пулл- - balıq
пӳре - bögrek
йӳҫе - açığ
тӳме - tüg
пумӑ - boşuq
шӗвӗ - suyuq
хытӑ - qatığ
ҫумӑр - ymur
атӑ - ötük
ура - adaq
ҫӗрӗ - yüzük
чӗре - yüräk
шурӑ - sārığ
сивӗ - soğıq
шӑ̥мӑ̥ - süŋek
туя - tayaq
пыр - b(u)z
хытӑ(?) - qatığ
тырӑ - tarığ - tariya
алӑ - äl(ig?) - halaqan/hali'an
пӳрне - barmaq
хӑлха - qulğaq
ура - adaq
чӗрне - tırŋaq
хупӑ - qabıq
шӑши - siçqan
ҫула- - yalğa-
ырӑ - ed
ҫумӑр - yamğır
VK тӗлӗк - tüş/tül
уйӑх - ay
хӑлӑх - qıl
пилӗк - bēş
пилӗк - bēl
анчах - ança хӑрпӑх - kirpik
алӑк - ēşik
хывӑх - qavıq
KV чĕлхе - til
ҫилке - yēl - del
хӑлха - qulaq

labials and dorsals

0 p b/v k g q ğ y
0 see below
p пиҫ- - piş-?
тупӑ - top
урпа - arpa
хӑрпӑх - kirpik
хып- - qap
пӳрне - barmaq
пӗр - bir/bīr
пыр - boğ(u)z
пурӑш - borsuq
пуҫ - b
пумӑ - boşuq
пару - buzağu - birağu
пурҫӑн - barçın
пулӑ - balıq
урапа - araba
пилӗк - bēş
пилӗк - bēl
пыр- - bar-
пӗвер - bağır
хупӑ - qabıq¹
v шыв - sub
хывӑх - qavıq
таврӑн- - tägzin- ывӑл - oğ(u)l
йывӑҫ - ağaç/jığ
йывӑр - ağır
сивĕ - soğıq
ҫӑвар - ağız
сывӑ - sağ - sayin
пӗвер - bağır
тӑв- - toğ-
шӗвӗ - suyuq
k кун - kün
кӗмӗл - kümüş
вӑкӑр - öküz - üker/ükür
кам - kim/käm
каҫар- - keçir-
кӗҫӗн - kiçi
кӑмӑл - köŋül
кур- - kör-
кӑкӑр - kökrek/köküz
ҫӑк - çök
шӑкӑл - sögel/sigil/sögül ҫук - yoq
укҫа - aqça
x хӑрпӑх - kirpik хырӑм - qarın
хӑмӑр - qoŋur
хурӑн - qadıŋ
хывӑх - qavıq
хӗл - qış
хытӑ - qatığ
хӑлха - qulğaq
хӗҫ - qılıç
хӑҫан - qaçan
хӑлӑх - qıl
хып- - qap-
хупӑ - qabıq
тух- - çıq
сухан - soğan
хӑлха - qulğaq?
y see below see below see below see below

k/q front/back

nasals

m n ŋ
m кӗмӗл - kümüş
вилем - ölüm
вӑрман - orman
юман - emen
кам - kim/käm
ҫимӗҫ - yem
ҫӑмӑл - yumşaq
тымар - tamır
ҫумӑр - yamğır
ӑмӑр - omuz
тӳрӗм - tözün
вӑрӑм - uzun
тӑдӑм - tütün
хырӑм - qarın
кӑмӑл - köŋül
хӑмӑр - qoŋur
шӑ̥мӑ̥ - süŋek
миме - meŋi/miŋe
тӑм - toŋ
n пӳрне - barmaq вӗрен- - ögrän
вырӑн - orun
вӑрман - orman
юман - emen
юн - qān
тарӑн - tereŋ
хурӑн - qadıŋ
ыран - erteŋ
янӑра- - yaŋıra-
йӑрана - üzäŋü
канаш - keŋ
ҫӗнӗ - yaŋı/yäŋi
чӗрне - tırŋaq

Rules:

  • *nasal → Chuvash /m/ / V[rd] _
  • */ŋ/ → Chuvash /n/

Problem for rules:

  • хырӑм (Tungusic correspondent has /m/, perhaps a left-over of something in really early Turkic??)
  • миме (possibly due to initial м)
  • вырӑн (possibly a late borrowing from Volga Kypchak, or possibly previous vowel wasn't originally round)
  • пӳрне (supposedly *ŋ ?)

y

0 0/y y q
0 ыран - yarın/yārın
ӗнчӗ - yinçü
y йӗкӗр - ikiz/ekiz - ikere
юх- - aq-
юман - emen
юс - as
йӑрана - üzäŋü - düröge?
йывӑр - ağır
йытӑ - ıt
юр - üz
йӳҫе - açığ
ял - ēl/il(?)
йӑр- - ı̄d-
йывӑҫ - ağaç/yığaç
юрӑ - (y)ır
пыйтă - bi(y)t
уйӑх - ай
уйрӑн - айран
туя - tayaq
юр - qār - qira-ğu
юн - qān
юл- - qāl-
юмӑҫ - qam
йӗнӗ - qın
ś ҫӑвар - ağız ҫинҫе - yinçkä
ҫиҫ- - yaş-
ҫимӗҫ - yemiş
ҫук - yoq
ҫӑмӑл - yumşaq
ҫумӑр - yamğır
ҫичӗ - yeti
ҫур - yaz
ҫӗр - yer
ҫӗр - yüz
ҫӗрӗ - yüzük
ҫур- - yar-
ҫуран - yadaq
ҫул - yıl
ҫул - y
ҫул - yaş-
ҫул - yal
ҫул - yol
ҫуль - y
ҫӑлтӑр - yultuz
ҫил - yel
ҫыр - yār
ҫунат - qanat
ç чӗре - yüräk
v (...) шӗвӗ - suyuq

vowels

All vowels

Ch / OT o ö u ü a i/ı e/ä
ı ывӑл - oğ(u)l
пыр - boğ(u)z
тыт- - tut-
ыйхă - *udı-qı
шыв - sub
хырӑм - qarın
йывӑҫ - ağaç/jığaç
йывӑр - ağır
тымар - tamır - tamir
сывӑ - sağ - sayin
хывӑх - qavıq
пыр- - bar-
хып- - qap-¹
ыран - yarın
ыр- - ār-/arı-
ҫыр - yār
сыр- - sarı-
тырӑ - tarığ - tariya
хытӑ(?) - qatığ
хыпар - χabar
ылтӑн - altun
ыйт - ayt-
ҫыр- - yaz- - jiru- - iir
пыйтă - bi(y)t
йывӑҫ - ağaç/jığaç
йытӑ - ıt
i сивĕ - soğıq ҫиҫ- - yaş- ҫинҫе - yinçkä
ҫичӗ - yeti
ҫил - yel
илт- - eşit-
пилӗк - bēş
ҫи- - yē-
пилӗк - bēl
a атӑ - ötük пару - buzağu - birağu йӑрана - üzäŋü - düröge ҫуран - yadaq
сухан - soğan
ура - adaq
хӑлха - qulğaq
туя - tayaq
тымар - tamır
ыран - yarın/yārın
юман - emen (himen?)
алӑ - äl(ig?) - halaqan/hali'an?
аҫа - äçä
алӑк - ēşik
таврӑн- - tägzin-
кас- - kes-
e пӳрне - barmaq
чӗрне - tırŋaq
пӗвер - bağır
йӳҫе - açığ
тӳшек - töşäk
ҫинҫе - yinçkä
чӗре - yüräk
вӗрен- - ögrän
кившен - köle
o/ə шӑн- - toŋ-
хӑмӑр - qoŋur
ӑмӑр - omuz
тӑв- - toğ-
тӑк- - tök-
шӑл - söl
кӑкӑр - kögüz
шӑкӑл - sögel/sigil/sögül
кӑмӑл - köŋül
ҫӑк - çök
ҫӑмӑл - yumşaq
ҫӑлтӑр - yultuz
хӑлха - qulaq
ҫӑмӑл - yumuş
пӑр- - bur-
хӑмӑр - qoŋur
ылтӑн - altun
ӑмӑр - omuz
тӑдӑм - tütün
йӑрана - üzäŋü - düröge
атӑ - ötük
кӑкӑр - kögüz
ҫӑк - yük
кӑмӑл - köŋül
шӑ̥мӑ̥ - süŋek
хырӑм - qarın
йывӑр - ağır
хывӑх - qavıq
ҫумӑр - yamğır
шӑл - tiş
шурӑ - sārığ - sira
алӑк - ēşik
хӑлӑх - qıl
таврӑн- - tägzin-
хупӑ - qabıq
шӑ̥мӑ̥ - süŋek
ö/ɘ сӗлӗ - su
тӗл - tuş
шӗвӗ - suyuq
ҫӗрӗ - yüzük
чӗре - yüräk
ҫӗр - yüz
ӗнчӗ - yinçü
кӗмӗл - kümüş
пӗвер - bağır ҫичӗ - yeti
ҫӗнӗ - yaŋı/yäŋi
хӗл - qış
пӗр - bir/bīr
чĕлхе - til
йӗнӗ - qın
сӗлӗ - sulı
чӗрне - tırŋaq
ҫӗр - yer
ҫӗнӗ - yaŋı/yäŋi
u/o сухан - soğan
ҫул - yol
утӑ - ot
тупӑ - top
тусан - toz
ҫук - yoq
куҫ - köz
кур- - kör-
куҫ - köç
юр - üz
кун - kün
юр - qār - qira-ğu
юн - qān
юл- - qāl-
юх- - aq-
юмӑҫ - qam
юс - as
уйӑх - ай
уйрӑн - айран
ҫумӑр - yamğır
ҫур - yaz
ҫур- - yar-
ҫул - yaş
ҫул - yaş-
ҫул - yal
ҫуль - yaş
ҫуран - yadaq
шурӑ - sārığ - sira
уҫ- - aç-
туя - tayaq
ура - adaq
хупӑ - qabıq¹
ҫул - yıl - jil юман - emen/(himen?)
ü пӳ - bod тӳшек - töşäk
кӳршӗ - körşi
тӳрӗм - tözün
кӳлӗ/кӳлл- - kȫl
тӳре - tüz ҫӳҫ - saç
йӳҫе - açığ
пӳрне - barmaq
ӳт - et
vo/və вӑрман - orman
вӑтӑр - otuz
вӑран - *od(ğ)an
вӑл - ol
вӑкӑр - öküz - üker/ükür вӑрӑм - uzun
вӑрҫӑ - uruş
vö/vɘ вӗрен- - ögrän
вӗҫӗ - öç
вӗҫ - uç
vi/iv/vy вырӑн - orun
вырнаҫ- - ornaş-
вил- - öl-
вилем - ölüm
кившен - köle
виҫ - üç
va/av ҫав - şu ваш- - üşi-
ve

I/A

Ch / OT a ā ı
a
ı ҫы'рлӑх - jarlıq ҫыр - jār (sah. sı̄r)


Potential correspondences ?

  • юс stoat - kiş sable/stoat
  • кӑҫ sable - kiş sable/stoat