Turkic lenition issues: Difference between revisions

From FirespeakerWiki
Jump to navigationJump to search
← Older edit
 
(43 intermediate revisions by the same user not shown)
Line 20: Line 20:
|class="lno"| buqa
|class="lno"| buqa
|class="lyes"| boğa
|class="lyes"| boğa
|-
! frog
| bqqa
|class="lno"| baqa
|class="lno"| baqa
|
|
|class="lyes"| bağa
|-
|-
! collar
! collar
Line 52: Line 60:
|
|
|
|
|-
! male goat
| teke
|class="lno"| teke
|class="lno"| teke
|class="lno"| tekä
|class="lno"| taka
|class="lno"| teke
|}
|}


Line 249: Line 265:
! melody
! melody
| kög || küü || küy || || ||  
| kög || küü || küy || || ||  
 
|-
! tribe
|  || uruu || ruw
|-
! seed
|  || uruq || urıq
|-
! older
|  || uluu || ulı
|-
! great
|  || uluq || ulıq
|-
! steam
|  || buu || buw
|-
! water
|  || suu || suw
|}
|}


== Kyrgyz uu/oo/aa ==
== Kyrgyz uu/oo/aa ==
Line 257: Line 289:
{|class="wikitable" style="text-align: center";
{|class="wikitable" style="text-align: center";
|+ G
|+ G
! gloss !! Old Turkic !! Kyrgyz !! Kazakh !! Uzbek !! Uyghur !! Turkish !! Sakha !! Chuvash !! Mongolic !! Manchu
! gloss !! Old Turkic !! Kyrgyz !! Altay !! Kazakh !! Uzbek !! Uyghur !! Turkish !! Shor !! Khakas !! Tuvan !! Sakha !! Chuvash !! Mongolic !! Manchu
|-
|-
! heavy
! heavy
| ağır
| ağır
|class="lyes"| oor
|class="lyes"| oor
|
| awır
| awır
| åğir
| åğɨr
| éğir
| eğɨr
| ağır
| ağır
| aar
| aar
| aar
| ıar
| ıar
| yıvər
| yıvər
|-
! hurt
| ağrı- (ağru-?)
|class="lyes"| ooru-
| ooru-
| awır-
| åğrɨ-
| ağrɨ-
| ağrı-
| ağrı-
| ağır- CHECK
| aarı- (?)
| ıarıy-
| ıra-t- (?)
|-
|-
! mouth
! mouth
| ağız
| ağız
|class="lyes"| ooz
|class="lyes"| ooz
| oos
| awız
| awız
| åğiz
| åğiz
| éğiz
| éğiz
| ağız
| ağız
| aas
| aas/axs-
| aas/aqs-
| uos
| uos
| çəwar/çåwar(?)
| vårå/urə-
|-
|-
! wide/thick
! liver
| yoğan; yoğun
| bağır
|class="lyes"| joon
|class="lyes"|boor
| juwan
| buur
| yȯğån
| bawır
| yoğun; yoğan
| båğir
| yoğun
| beğir
| suon
| bağır
|
| paar
|-
| paar
! mild(-natured)
| baar
| yabaş(?)
| bıar
|class="lyes"| jooş
| pȯver
| juwas
| yåwwåş/yuwåş
| yavaş/yuvaş
| yavaş
|  
|  
|-
|-
! enemy
! enemy
| yağı
| yağı
|class="lyes"| joo
|class="lyes"| joo
| ju(u)
| jaw
| jaw
| yåv
| yåv
|
|
| yağı
| yağı
|
| çaa
| çaa
| (sıa-?)
| (sıa-?)
| ɕu
| ɕu
| dayin
| dayin
| dayin
|-
|-
Line 313: Line 366:
| tāğ
| tāğ
|class="lyes"| too
|class="lyes"| too
| tuu
| taw
| taw
| tåğ
| tåğ
| tağ
| dağ
| tağ
| tağ
| tağ
| dağ
| dağ
Line 320: Line 377:
| tu
| tu
|-
|-
! liver
! healthy
|
| sağ/sāğ
|class="lyes"|boor
|class="lyes"| soo
| bawır
| su(u)
| båğir
| saw
| beğir
| såğ
| bağır
| sağ
| bıar
| sağ
| pȯver
| sağ
| sağ
|
|
| sıvə
| sayin
|-
! tie, connection, tied-up thing
| bāğ
|class="lyes"| boo
| buu
| baw
| båğ
| bağ
| bağ
| pağ
| pağ
| bağ-la
| bıa/baa-j
| pəjav
|  
|-
|-
! calf
! calf
| buzağu
| buzağu
|class="lyes"|muzoo
|class="lyes"|muzoo
| bıza
| buzaw
| buzaw
| buzåq
| buzåq
| mozay
| mozay
| buzağu
| buzağu
| pıza
| pızo
| bızaa
|  
|  
| påru
| påru
Line 344: Line 425:
| taqığu / ?*tağıq
| taqığu / ?*tağıq
|class="lyes"| tooq
|class="lyes"| tooq
| (taqaa)
| tawıq
| tawıq
| tåwuq
| tåwuq
| toxa/toxu
| toxa/toxu
| tavuk
| tavuk
|
| tağax
| (daʼğaa)
|  
|  
| çəxə
| çəxə
Line 356: Line 441:
| ağu
| ağu
|class="lno"| uu
|class="lno"| uu
| —
| uw
| uw
| åğu
| åğu
| ağı/oğa (?)
| ağı/oğa (?)
| ağu
| ağu
| oo
| oo
| aa
| ıı
|  
|  
|  
|-
! wide/thick
| yoğan; yoğun
|class="lyes"| joon
| joon
| juwan
| yȯğån
| yoğun; yoğan
| yoğun
| çoon
| çoon
| çoon
| suon
|
|-
|-
! son
! son
| oğul/oğl-
| oğul/oğl-
|class="lno"| uul
|class="lno"| uul
| ool/uul(?)
| ul
| ul
| oğil/oğl-
| oğil/oğl-
| oğul/oğl-; oğal/oğl-
| oğul/oğl-; oğal/oğl-
| oğul/oğl-
| oğul/oğl-
| ool
| oğıl/ool- (?)
| ool
| uol
| uol
| ıvəl
| ıvəl
|-
! cool down
| soğı- (?)
|class="lno" | suu-
|
|
|
|
|
|
| soo-
|-
|-
! cold
! cold
|  
| soğıq
|class="lno"| suuq
|class="lno"| suuq
| sooq
| suwıq
| suwıq
| såvuq
| såvuq
| soğiq
| soğiq
| soğuk
| soğuk
| sooq
| soox
| sook
|  
|  
| sivɘ
| sivɘ
Line 386: Line 508:
| soğur
| soğur
|class="lno"| suur
|class="lno"| suur
| —
| suwır
| suwır
| sȯğir/suğur/suvir
| sȯğir/suğur/suvir
|  
|  
|  
|  
|
|
|
|  
|  
| såvår
| såvår
|
|-
! tie up / choke
| boğ-
|class="lno"| buu-
| po(o)-?, bu(u)-?
| buw-
| bȯğ-
| boğ-
| boğ-
|
| poğ-
| boğ-
| buoj-
| pəv-
| boɣu-/boɣo-
|-
! flag
| tūğ
|class="lno"| tuu
|
| tuw
| tuğ
|
|
| tuğ
|
|
|
|
|
|-
|-
! water
| śub
|class="lno"| suu
| suu
| suw
| suv
| su
| su
| suğ
| suğ
| suğ
| uu
| şıv
|
|  
|  
|-
|-
Line 397: Line 570:
|
|
|class="lno"| quuru-
|class="lno"| quuru-
| quur-
| quwır
| quwır
| qåvur-
| qåvur-
| qoru-
| qoru-
| kavur-
| kavur-
| qoor-
| xoor-
| xoor-
|  
|  
|
|
Line 407: Line 584:
! knead
! knead
| yoğur-/yuğur-
| yoğur-/yuğur-
|class="lno"| juuru- <!-- Altay: jura- -->
|class="lno"| juuru-
| jura-
| juwır-
| juwır-
|  
|  
| yuğur-/juğur-
| yuğur-/juğur-
| yoğur- (?)
| yoğur- (?)
|
| çura-
|
|  
|  
| ɕår-
| ɕår-
Line 417: Line 598:
|-
|-
! steam
! steam
| būğ
| bu (*būğ)
|class="lno" | buu
|class="lno" | buu
| buu
| buw
| buw
| buğ
| buğ
| buğ
| buğ
| buğu
| buğu
|
|
|
|  
|  
| påw
| påw
Line 430: Line 615:
| boğım/boğun
| boğım/boğun
|class="lno" | muun
|class="lno" | muun
| mun(/puun)
| buwın
| buwın
| buğin
| buğin
| boğam
| boğam
| boğun/boğum
| boğun/boğum
|
| pun
|  
|  
|  
|
|
|  
|  
|-
|-
Line 441: Line 630:
| uğ
| uğ
|class="lno" | uuq
|class="lno" | uuq
|
| uwıq
| uwıq
| ūğ (?)
| ūğ (?)
Line 447: Line 637:
|  
|  
|  
|  
|
|
|
|-
|-
! near
! near
| yağu-q
| yağu-q
|class="lno" | juu-q
|class="lno" | juu-q
| ju(u)-q
| juw-ıq
| juw-ıq
| yåvuq
| yåvuq
|  
|  
| yavuk
| yavuk
|
|
| çooq
| çugas (?)
| çugas (?)
| çıvəx
| ɕıvəx
|  
|  
|-
|-
Line 462: Line 659:
| tarığ
| tarığ
| class="lno" | taruu
| class="lno" | taruu
| (taraan)
| tarı
| tarı
| tariq
| tariq
| teriq
| teriq
| darı
| darı
| (taraa)
| tarığ
| (taraa)
|  
|  
| tırə
| tırə
Line 473: Line 674:
| ağuz(?)
| ağuz(?)
|class="lno" | uuz
|class="lno" | uuz
| (uuraq)
| uwız
| uwız
| åğiz
| åğiz
|  
| oğuz CHECK
|
|
|
|
| oos
| aazı
| uosax
| ırri (< ırɘ ?)
| ırri (< ırɘ ?)
| uğuruğ <!-- Khalkha уураг -->
| uğuruğ <!-- Khalkha уураг -->
|-
! bear (n.)
| adığ
|class="lno" | ayuu
| ayu
| ayıw
| ayɨq
| eyɨq
| ayı
| azığ
|
|
|-
! handful
|
|class="lno" | uuç
| uuş
| uwıs
| xåvuç(?)
| oç
| avuç
| ooş
| oos
|
|
| ıvəɕ
|-
! wash (v.)
| yu- (?)
| juu-
| ju-n-
| juw-
| yuw-
| yuw-/yuy-
| yu-
| çu-n-
| çuğ-
| çuu-
| suu-y- (?)
| ɕu-
|
|
|-
! swan
| quğu
| quu
| quu
| quw
| quw
| quw
| koğu/kuğu
| quu
| xuu
| quu
| kuba
|
|
|-
! chase
| qov-
| quu-/quw-ala-
| —
| quw-
| qaw-/quw-
|
| kov-
|
|
|
|
| xu-/xəw-
|
|-
|-
! milk (v)
! milk (v)
| sağ-
| sağ-
|class="check"| saa-
|class="check"| saa-
| saa-
| saw-
| saw-
| såğ-
| såğ-
| sağ-
| sağ-
| sağ-
| sağ-
| sağ-
| sağ-
| sağ-
Line 495: Line 776:
| yağ-
| yağ-
|class="check"| jaa-
|class="check"| jaa-
| ja(a)-
| jaw-
| jaw-
| yåğ-
| yåğ-
| yağ-
| yağ-
|
| yağ-
| yağ-
| çağ-
| çağ-
| çağ-
| —
| ɕu-
| ɕu-
| —
| —
Line 506: Line 791:
| yağ-ın (?)
| yağ-ın (?)
|class="check"| jaa-n
|class="check"| jaa-n
| jaa-ş
| jaw-ın
| jaw-ın
| yåğ-ın
| yåğ-ın
|
|
|
|
|
|  
|
| —
| —
| —
| —
| —
|-
! jaw (n)
| yaŋaq
|class="check"| jaaq
| jaaq
| jaq
| yånåq, jağ
| yaŋaq
| yanak
| naaq
| naaq
| çaaq
| sıŋaax
| —
| —
|
|-
! yellow
| sarığ
| sarı
|
| sarı
| sarɨ(q)
|
| sarı
| sarığ
| sarığ
|
|
|
| sira
|-
! strong-tasting
| açığ
| açuu
|-
! hard
| qatığ
| qatuu
|-
|-
! by foot
|
| jöö
|
| jayaw
| yayåv
|
|
|
| çazağ
|
|
|
|
|-
! wart
| sögöl/**siglö??
| sööl
| sööl
| süyel
| sugal
| sögäl
| sigil
|
| sööl
| sööl
|
| şåklå/şåkål
| sögel
| soğa (cf. proto-Uralic *sʲiklä/cʲiklä)
|-
! mild(-natured)
| yabaş(?)
|class="lyes"| jooş
| joboş
| juwas
| yåwwåş/yuwåş
| yavaş/yuvaş
| yavaş
|
| çabas
| çaaş
|
|
|-
! master
| ede/edi
| ee
|-
! mare
| beye/biye
| bee
|-
| chin
| ēŋ(ek)
| eek
|}
|}
[[Category:Historical Linguistics]]
[[Category:Turkic Languages]]

Latest revision as of 03:02, 22 August 2024

To sort / unknown

K
gloss Source (OT) Kyrgyz Kazakh Uzbek Uyghur Fârsî
older brother aqa ağa/ake ağa/äke oğa/aka aka âghâ

No lenition

K
gloss Source (OT) Kyrgyz Kazakh Uzbek Uyghur Turkish
bull buqa buqa buqa buqa buqa boğa
frog bqqa baqa baqa bağa
collar yaqa jaqa yaqa yaka (collar, river bank)
near yaqın jaqın jaqın yaqin yéqin yakın
read oqı- oqu- oqı- oqi- oqu- oku-
regret ökün- ökün- ökin- ökin-
male goat teke teke teke tekä taka teke
G
gloss Source (OT) Kyrgyz Kazakh Uzbek Uyghur Turkish
deer buğu buğu buğı buğu buğa
wood yığaç jığaç ağaş yoğoç yağaç ağaç
young man yigit jigit jigit yigit (y/j)igit yiğit

Lenition

K
gloss Source (OT) Kyrgyz Kazakh Uzbek Uyghur Turkish
dove kökürçkän kögüçkön kögerşin güvercin
ox öküz ögüz ögiz öküz
crop ekin egin egin ekin ekin
invite/call çaqır- çaqır-/çıqır- şaqır- çağır-


G
gloss Source (OT) Kyrgyz Kazakh Uzbek Uyghur Turkish
shoulder egin iyin iyin () egin/egn-
heavy ağır oor awır oğir éğir ağır
mouth ağız ooz awız oğiz éğiz ağız
poison ağu uu uw oğu
enemy yağı joo jaw yov
rain jaan jawın
magpie sağızğan sawızqan zağizğan
wide yoğan; yoğun joon juwan yȯğon yoğun; yoğan yoğun (thick/dense, of substances)
son oğul/oğl- uul ul oğil/oğl- oğul/oğl-; oğal/oğl- oğul/oğl-
~cousin yegän jeen jiyen jiyen (nephew)
twenty yegirmi jıyırma jıyırma yigirma (y/j)igirme yirmi
needle yignä iyne iyne (y)igna yingne iğne
master ee iye ega? igä?

word-final stuff

G
gloss Source (OT) Kyrgyz Kazakh Uzbek Uyghur Turkish
warm isig/ısığ ısıq ıstıq issiq issiq ısı (heat)
yellow sarığ sarı sarı sariq sériq sarı
*damage? → soot kög? köö
melody kög küü küy
tribe uruu ruw
seed uruq urıq
older uluu ulı
great uluq ulıq
steam buu buw
water suu suw

Kyrgyz uu/oo/aa

G
gloss Old Turkic Kyrgyz Altay Kazakh Uzbek Uyghur Turkish Shor Khakas Tuvan Sakha Chuvash Mongolic Manchu
heavy ağır oor awır åğɨr eğɨr ağır aar aar aar ıar yıvər
hurt ağrı- (ağru-?) ooru- ooru- awır- åğrɨ- ağrɨ- ağrı- ağrı- ağır- CHECK aarı- (?) ıarıy- ıra-t- (?)
mouth ağız ooz oos awız åğiz éğiz ağız aas aas/axs- aas/aqs- uos vårå/urə-
liver bağır boor buur bawır båğir beğir bağır paar paar baar bıar pȯver
enemy yağı joo ju(u) jaw yåv yağı çaa çaa (sıa-?) ɕu dayin dayin
mountain tāğ too tuu taw tåğ tağ dağ tağ tağ dağ tıa tu
healthy sağ/sāğ soo su(u) saw såğ sağ sağ sağ sağ sıvə sayin
tie, connection, tied-up thing bāğ boo buu baw båğ bağ bağ pağ pağ bağ-la bıa/baa-j pəjav
calf buzağu muzoo bıza buzaw buzåq mozay buzağu pıza pızo bızaa påru birağu
chicken taqığu / ?*tağıq tooq (taqaa) tawıq tåwuq toxa/toxu tavuk tağax (daʼğaa) çəxə takiyan çoqo
poison ağu uu — uw åğu ağı/oğa (?) ağu oo oo aa ıı
wide/thick yoğan; yoğun joon joon juwan yȯğån yoğun; yoğan yoğun çoon çoon çoon suon
son oğul/oğl- uul ool/uul(?) ul oğil/oğl- oğul/oğl-; oğal/oğl- oğul/oğl- ool oğıl/ool- (?) ool uol ıvəl
cool down soğı- (?) suu- soo-
cold soğıq suuq sooq suwıq såvuq soğiq soğuk sooq soox sook sivɘ
marmot soğur suur — suwır sȯğir/suğur/suvir såvår
tie up / choke boğ- buu- po(o)-?, bu(u)-? buw- bȯğ- boğ- boğ- poğ- boğ- buoj- pəv- boɣu-/boɣo-
flag tūğ tuu tuw tuğ tuğ
water śub suu suu suw suv su su suğ suğ suğ uu şıv
fry quuru- quur- quwır qåvur- qoru- kavur- qoor- xoor- xoor- qağur-
knead yoğur-/yuğur- juuru- jura- juwır- yuğur-/juğur- yoğur- (?) çura- ɕår- jiğura-
steam bu (*būğ) buu buu buw buğ buğ buğu påw
joint boğım/boğun muun mun(/puun) buwın buğin boğam boğun/boğum pun
rafter in yurt uğ uuq uwıq ūğ (?) oq huğ (?)
near yağu-q juu-q ju(u)-q juw-ıq yåvuq yavuk çooq çugas (?) ɕıvəx
millet tarığ taruu (taraan) tarı tariq teriq darı (taraa) tarığ (taraa) tırə tariya
foremilk/colostrum ağuz(?) uuz (uuraq) uwız åğiz oğuz CHECK oos aazı uosax ırri (< ırɘ ?) uğuruğ
bear (n.) adığ ayuu ayu ayıw ayɨq eyɨq ayı azığ
handful uuç uuş uwıs xåvuç(?) oç avuç ooş oos ıvəɕ
wash (v.) yu- (?) juu- ju-n- juw- yuw- yuw-/yuy- yu- çu-n- çuğ- çuu- suu-y- (?) ɕu-
swan quğu quu quu quw quw quw koğu/kuğu quu xuu quu kuba
chase qov- quu-/quw-ala- — quw- qaw-/quw- kov- xu-/xəw-
milk (v) sağ- saa- saa- saw- såğ- sağ- sağ- sağ- sağ- sağ- ıa- såv- sağa-
rain (v) yağ- jaa- ja(a)- jaw- yåğ- yağ- yağ- çağ- çağ- çağ- — ɕu- —
rain (n) yağ-ın (?) jaa-n jaa-ş jaw-ın yåğ-ın — — —
jaw (n) yaŋaq jaaq jaaq jaq yånåq, jağ yaŋaq yanak naaq naaq çaaq sıŋaax —
yellow sarığ sarı sarı sarɨ(q) sarı sarığ sarığ sira
strong-tasting açığ açuu
hard qatığ qatuu
by foot jöö jayaw yayåv çazağ
wart sögöl/**siglö?? sööl sööl süyel sugal sögäl sigil sööl sööl şåklå/şåkål sögel soğa (cf. proto-Uralic *sʲiklä/cʲiklä)
mild(-natured) yabaş(?) jooş joboş juwas yåwwåş/yuwåş yavaş/yuvaş yavaş çabas çaaş
master ede/edi ee
mare beye/biye bee
chin ēŋ(ek) eek
Retrieved from "https://wiki.firespeaker.org/index.php?title=Turkic_lenition_issues&oldid=11541"