Difference between revisions of "Chuvash sound correspondences"
From FireSpeakerWiki
Jump to navigationJump to searchFirespeaker (talk | contribs) (→y) |
Firespeaker (talk | contribs) m (→AK / KA: included later on already) |
||
| (16 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
| Line 54: | Line 54: | ||
| — | | — | ||
| '''т'''ух- - '''ç'''ıq | | '''т'''ух- - '''ç'''ıq | ||
| − | | '''т'''ӗнче - '''t'''ınç<br />'''т'''ӗл - '''t'''uş<br />у'''т'''ӑ - o'''t'''<br />'''т'''упӑ - '''t'''op<br />'''т'''усан - '''t'''oz<br />'''т'''ӑв- - '''t'''oğ- | + | | '''т'''ӗнче - '''t'''ınç<br />'''т'''ӗл - '''t'''uş<br />у'''т'''ӑ - o'''t'''<br />'''т'''упӑ - '''t'''op<br />'''т'''усан - '''t'''oz<br />'''т'''ӑв- - '''t'''oğ-<br/>'''т'''ӑ̥пра - '''t'''opraq<br/>хы'''т'''ӑ - qa'''t'''ığ - qa'''t'''ağu<br/>'''т'''ырӑ - '''t'''arığ - '''t'''ariya - '''d'''ara<br/>'''т'''уя - '''t'''ayaq<br/>а'''т'''ӑ - ö'''t'''ük<br/>'''т'''ӳме - '''t'''ügmä |
| — | | — | ||
| — | | — | ||
| Line 67: | Line 67: | ||
| — | | — | ||
| — | | — | ||
| − | | ҫу'''л''' - yı'''l'''<br />ҫу'''л''' - ya'''l'''<br />ҫу'''л''' - yo'''l'''<br />ҫу'''л'''а- - ya'''l'''ğa-<br />а'''л'''ӑ - ä'''l'''<br />ывӑ'''л''' - oğu'''l'''<br />ю'''л''' - qa'''l'''<br />я'''л''' — ē'''l'''<br />кӑмӑ'''л''' - köŋü'''l'''<br />пу'''л'''ӑ - ba'''l'''ıq<br />ҫи'''л''' - ye'''l'''<br />'''п'''ыл - '''b'''al | + | | ҫу'''л''' - yı'''l'''<br />ҫу'''л''' - ya'''l'''<br />ҫу'''л''' - yo'''l'''<br />ҫу'''л'''а- - ya'''l'''ğa-<br />а'''л'''ӑ - ä'''l'''<br />ывӑ'''л''' - oğu'''l'''<br />ю'''л''' - qa'''l'''<br />я'''л''' — ē'''l'''<br />кӑмӑ'''л''' - köŋü'''l'''<br />пу'''л'''ӑ - ba'''l'''ıq<br />ҫи'''л''' - ye'''l'''<br />'''п'''ыл - '''b'''al<br/>кӳ'''л'''ӗ/кӳ'''лл'''- - kȫ'''l''' |
| — | | — | ||
| — | | — | ||
| Line 102: | Line 102: | ||
|| ∞ | || ∞ | ||
|| хирӗш - qarş'''ı'''<br />сыр- - sar'''ı'''-<br />ваш- - üş'''i'''- | || хирӗш - qarş'''ı'''<br />сыр- - sar'''ı'''-<br />ваш- - üş'''i'''- | ||
| − | || | + | || ҫӑмӑл - yumş'''aq'''<br />ҫытӑр - yast'''uq'''<br />кӑкӑр - kökr'''ek'''/kögüz<br />пурӑш - bors'''uq''' |
|| пару - buza'''ğu''' - bira'''ğu''' | || пару - buza'''ğu''' - bira'''ğu''' | ||
|- | |- | ||
! V | ! V | ||
| − | ||тӳр'''е''' - tüz<br />йыт'''ӑ''' - ıt<br />ут'''ӑ''' - ot<br />туп'''ӑ''' - top<br />сыв'''ӑ''' - sağ<br />пыйт'''ă''' - bi(y)t<br />ал'''ӑ''' - äl(ig?) - halaqan-hali'an,<br />тӗнч'''е''' - tınç<br />вӗҫ'''ӗ''' - öç<br />вӑрҫ'''ӑ''' - uruş<br />юр'''ӑ''' - (y)ır<br />кӳл'''ӗ'''/кӳлл- - kȫl<br/>йӗн'''ӗ'''/йӗнн- - qın<br />хӗрл'''ӗ''' - qızıl<br />вун'''ӑ''' - ōn | + | ||тӳр'''е''' - tüz<br />йыт'''ӑ''' - ıt<br />ут'''ӑ''' - ot<br />туп'''ӑ''' - top<br />сыв'''ӑ''' - sağ<br />пыйт'''ă''' - bi(y)t<br />ал'''ӑ''' - äl(ig?) - halaqan-hali'an,<br />тӗнч'''е''' - tınç<br />вӗҫ'''ӗ''' - öç<br />вӑрҫ'''ӑ''' - uruş<br />юр'''ӑ''' - (y)ır<br />кӳл'''ӗ'''/кӳлл- - kȫl<br/>йӗн'''ӗ'''/йӗнн- - qın<br />хӗрл'''ӗ''' - qızıl<br />вун'''ӑ''' - ōn<br/>ан'''а''' - ēŋek/ēŋ |
|| ӗнч'''ӗ''' - yinç'''ü'''<br />хур'''а''' - qar'''a'''<br />урп'''а''' - arp'''a'''<br />урап'''а''' - arab'''a'''<br />сӗл'''ӗ''' - sul'''ı'''<br />ҫич'''ӗ''' - yet'''i'''<br />йӑран'''а''' - üzäŋ'''ü'''<br />… | || ӗнч'''ӗ''' - yinç'''ü'''<br />хур'''а''' - qar'''a'''<br />урп'''а''' - arp'''a'''<br />урап'''а''' - arab'''a'''<br />сӗл'''ӗ''' - sul'''ı'''<br />ҫич'''ӗ''' - yet'''i'''<br />йӑран'''а''' - üzäŋ'''ü'''<br />… | ||
| − | || пул'''ӑ'''/пулл- - bal'''ıq'''<br />п'''ӳ'''р'''е''' - b'''ög'''r'''ek'''<br />йӳҫ'''е''' - aç'''ığ'''<br />т'''ӳ'''ме - t'''üg'''mä<br />пум'''ӑ''' - boş'''uq'''<br />шӗв'''ӗ''' - suy'''uq | + | || пул'''ӑ'''/пулл- - bal'''ıq'''<br />п'''ӳ'''р'''е''' - b'''ög'''r'''ek'''<br />йӳҫ'''е''' - aç'''ığ'''<br />т'''ӳ'''ме - t'''üg'''mä<br />пум'''ӑ''' - boş'''uq'''<br />шӗв'''ӗ''' - suy'''uq'''<br />ҫ'''у'''мӑр - y'''ağ'''mur<br />ат'''ӑ''' - öt'''ük'''<br />ур'''а''' - ad'''aq'''<br />ҫӗр'''ӗ''' - yüz'''ük'''<br />чӗр'''е''' - yür'''äk'''<br />шур'''ӑ''' - sār'''ığ'''<br />сив'''ӗ''' - soğ'''ıq'''<br />шӑ̥м'''ӑ̥''' - süŋ'''ek'''<br />ту'''я''' - tay'''aq'''<br />п'''ы'''р - b'''oğ'''(u)z<br />хыт'''ӑ''' - qat'''ığ''' - qatağu<br />тыр'''ӑ''' - tar'''ığ''' - tar'''iya''' - dar'''a'''<br />ал'''ӑ''' - äl('''ig'''?) - halaqan/hali'an<br/>пӳрн'''е''' - barm'''aq'''<br/>хӑлх'''а''' - qulğ'''aq'''<br />ур'''а''' - ad'''aq'''<br />чӗрн'''е''' - tırŋ'''aq'''<br />хуп'''ӑ''' - qab'''ıq'''<br />тӑ̥пр'''а''' - topr'''aq'''<br />ан'''а''' - ēŋ'''ek'''/ēŋ<br/>ӗн'''е''' - in'''ek''' |
|| шӑш'''и''' - siç'''qa'''n<br />ҫул'''а'''- - yal'''ğa'''-<br />ыр'''ӑ''' - ed'''gü'''<br />ҫум'''ӑ'''р - yam'''ğı'''r<br />ҫинҫ'''е''' - yinç'''kä''' | || шӑш'''и''' - siç'''qa'''n<br />ҫул'''а'''- - yal'''ğa'''-<br />ыр'''ӑ''' - ed'''gü'''<br />ҫум'''ӑ'''р - yam'''ğı'''r<br />ҫинҫ'''е''' - yinç'''kä''' | ||
|- | |- | ||
| Line 222: | Line 222: | ||
|- | |- | ||
! kF | ! kF | ||
| − | | '''к'''ӗмӗл - '''k'''ümüş<br />'''к'''ӗҫӗн - '''k'''içi<br />тӳше'''к''' - töşä'''k'''<br />'''к'''ӳршӗ - '''k'''örşi<br />'''к'''ил- - '''k'''el- | + | | '''к'''ӗмӗл - '''k'''ümüş<br />'''к'''ӗҫӗн - '''k'''içi<br />тӳше'''к''' - töşä'''k'''<br />'''к'''ӳршӗ - '''k'''örşi<br />'''к'''ил- - '''k'''el-<br/>'''к'''ӳлӗ/'''к'''ӳлл- - '''k'''ȫl |
| | | | ||
|- | |- | ||
! kB | ! kB | ||
| − | | вӑ'''к'''ӑр - ö'''k'''üz - ü'''k'''er/ü'''k'''ür<br />'''к'''ам - '''k'''im/'''k'''äm<br />'''к'''аҫар- - '''k'''eçir-<br />'''к'''ӑмӑл - '''k'''öŋül<br />'''к'''ур- - '''k'''ör-<br />'''к'''ӑ'''к'''ӑр - '''k'''ö'''k'''re'''k'''/'''k'''ö'''k'''üz<br />ҫӑ'''к'''- - çö'''k'''-<br />'''к'''ӑ̥ш - '''k'''īş<br />'''к'''анаш - '''k'''eŋeş<br />'''к'''ун - '''k'''ün | + | | вӑ'''к'''ӑр - ö'''k'''üz - ü'''k'''er/ü'''k'''ür<br />'''к'''ам - '''k'''im/'''k'''äm<br />'''к'''аҫар- - '''k'''eçir-<br />'''к'''ӑмӑл - '''k'''öŋül<br />'''к'''ур- - '''k'''ör-<br />'''к'''ӑ'''к'''ӑр - '''k'''ö'''k'''re'''k'''/'''k'''ö'''k'''üz<br />ҫӑ'''к'''- - çö'''k'''-<br />'''к'''ӑ̥ш - '''k'''īş<br />'''к'''анаш - '''k'''eŋeş<br />'''к'''ун - '''k'''ün<br/>'''к'''ас - '''k'''es<br/>'''к'''уҫ- - '''k'''öç-<br/>'''к'''ӑва'''к''' - '''k'''ȫ'''k''' |
| ҫу'''к''' - yo'''q'''<br />у'''к'''ҫа - a'''q'''ça<br />'''к'''ашӑ'''к''' - '''q'''aşı'''q''' | | ҫу'''к''' - yo'''q'''<br />у'''к'''ҫа - a'''q'''ça<br />'''к'''ашӑ'''к''' - '''q'''aşı'''q''' | ||
|- | |- | ||
! xF | ! xF | ||
| '''х'''ĕвел - ('''q'''uyaş/)'''k'''üńeş ← *'''k'''ün-yaş | | '''х'''ĕвел - ('''q'''uyaş/)'''k'''üńeş ← *'''k'''ün-yaş | ||
| − | | '''х'''ӗл - '''q'''ış<br />'''х'''ӗҫ - '''q'''ılıç<br />'''х'''ирӗш - '''q'''arşı<br />'''х'''ĕвел - '''q'''uyaş(/'''k'''üńeş) ← *'''k'''ün-yaş<br />'''х'''ӗрӗ'''х''' - '''q'''ır'''q'''<br/>'''х'''ӗр - '''q'''ız | + | | '''х'''ӗл - '''q'''ış<br />'''х'''ӗҫ - '''q'''ılıç<br />'''х'''ирӗш - '''q'''arşı<br />'''х'''ĕвел - '''q'''uyaş(/'''k'''üńeş) ← *'''k'''ün-yaş<br />'''х'''ӗрӗ'''х''' - '''q'''ır'''q'''<br/>'''х'''ӗр - '''q'''ız<br>'''х'''ӗсӗр - '''q'''ısır |
|- | |- | ||
! xB | ! xB | ||
| Line 245: | Line 245: | ||
! m | ! m | ||
| кӗ'''м'''ӗл - kü'''m'''üş<br />виле'''м''' - ölü'''m'''<br />вӑр'''м'''ан - or'''m'''an<br />ю'''м'''ан - e'''m'''en<br />ка'''м''' - ki'''m'''/kä'''m'''<br />ҫи'''м'''ӗҫ - ye'''m'''iş<br />ҫӑ'''м'''ӑл - yu'''m'''şaq<br />ты'''м'''ар - ta'''m'''ır<br />ҫу'''м'''ӑр - ya'''m'''ğır<br />ӑ'''м'''ӑр - o'''m'''uz | | кӗ'''м'''ӗл - kü'''m'''üş<br />виле'''м''' - ölü'''m'''<br />вӑр'''м'''ан - or'''m'''an<br />ю'''м'''ан - e'''m'''en<br />ка'''м''' - ki'''m'''/kä'''m'''<br />ҫи'''м'''ӗҫ - ye'''m'''iş<br />ҫӑ'''м'''ӑл - yu'''m'''şaq<br />ты'''м'''ар - ta'''m'''ır<br />ҫу'''м'''ӑр - ya'''m'''ğır<br />ӑ'''м'''ӑр - o'''m'''uz | ||
| − | | тӳрӗ'''м''' - tözü'''n'''<br />вӑрӑ'''м''' - uzu'''n'''<br /> | + | | тӳрӗ'''м''' - tözü'''n'''<br />вӑрӑ'''м''' - uzu'''n'''<br />тӗтӗ'''м''' - tütü'''n'''<br />хырӑ'''м''' - qarı'''n'''<br />ҫӑ'''м''' - yü'''n''' |
| кӑ'''м'''ӑл - kö'''ŋ'''ül<br />хӑ'''м'''ӑр - qo'''ŋ'''ur<br />шӑ̥'''м'''ӑ̥ - sü'''ŋ'''ek ← *siŋök<br />ми'''м'''е - me'''ŋ'''i/mi'''ŋ'''e<br />тӑ'''м''' - to'''ŋ''' | | кӑ'''м'''ӑл - kö'''ŋ'''ül<br />хӑ'''м'''ӑр - qo'''ŋ'''ur<br />шӑ̥'''м'''ӑ̥ - sü'''ŋ'''ek ← *siŋök<br />ми'''м'''е - me'''ŋ'''i/mi'''ŋ'''e<br />тӑ'''м''' - to'''ŋ''' | ||
|- | |- | ||
! n | ! n | ||
| пӳр'''н'''е - bar'''m'''aq | | пӳр'''н'''е - bar'''m'''aq | ||
| − | | вӗре'''н'''- - ögrä'''n'''<br />вырӑ'''н''' - oru'''n'''<br />вӑрма'''н''' - orma'''n'''<br />юма'''н''' - eme'''n'''<br />ю'''н''' - qā'''n'''<br />ву'''н'''ӑ - ō'''n'''<br />ку'''н''' - kü'''n''' | + | | вӗре'''н'''- - ögrä'''n'''<br />вырӑ'''н''' - oru'''n'''<br />вӑрма'''н''' - orma'''n'''<br />юма'''н''' - eme'''n'''<br />ю'''н''' - qā'''n'''<br />ву'''н'''ӑ - ō'''n'''<br />ку'''н''' - kü'''n'''<br />ыра'''н''' - yarı'''n''' |
| − | + | | тарӑ'''н''' - tere'''ŋ'''<br />хурӑ'''н''' - qadı'''ŋ'''<br />я'''н'''ӑра- - ya'''ŋ'''ıra-<br />йӑра'''н'''а - üzä'''ŋ'''ü<br />ка'''н'''аш - ke'''ŋ'''eş<br />ҫӗ'''н'''ӗ - ya'''ŋ'''ı/yä'''ŋ'''i<br />чӗр'''н'''е - tır'''ŋ'''aq<br />ҫӗ'''н''' - ye'''ŋ'''<br />а'''н'''а - ē'''ŋ'''ek<br/>ӑ'''н''' - ā'''ŋ''' | |
|} | |} | ||
| Line 268: | Line 268: | ||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
|- | |- | ||
| − | ! !! 0 !! 0/y !! y !! q | + | ! !! 0 !! 0/y !! y !! q !! g/k? |
|- | |- | ||
! 0 | ! 0 | ||
| Line 281: | Line 281: | ||
| у'''й'''ӑх - а'''й'''<br />у'''й'''рӑн - а'''й'''ран<br />ту'''я''' - ta'''ya'''q | | у'''й'''ӑх - а'''й'''<br />у'''й'''рӑн - а'''й'''ран<br />ту'''я''' - ta'''ya'''q | ||
| '''ю'''р - '''q'''ār - '''q'''ira-ğu<br />'''ю'''н - '''q'''ān<br />'''ю'''л- - '''q'''āl-<br />'''ю'''мӑҫ - '''q'''am<br />'''й'''ӗнӗ - '''q'''ın | | '''ю'''р - '''q'''ār - '''q'''ira-ğu<br />'''ю'''н - '''q'''ān<br />'''ю'''л- - '''q'''āl-<br />'''ю'''мӑҫ - '''q'''am<br />'''й'''ӗнӗ - '''q'''ın | ||
| + | | паян - *''bu '''k'''ün'' | ||
|- | |- | ||
! ś | ! ś | ||
| Line 362: | Line 363: | ||
|- | |- | ||
! u/o | ! u/o | ||
| − | | с'''у'''хан - s'''o'''ğan<br />ҫ'''у'''л - y'''o'''l<br />'''у'''тӑ - '''o'''t<br />т'''у'''пӑ - t'''o'''p<br />т'''у'''сан - t'''o'''z<br />ҫ'''у'''к - y'''o'''q | + | | с'''у'''хан - s'''o'''ğan<br />ҫ'''у'''л - y'''o'''l<br />'''у'''тӑ - '''o'''t<br />т'''у'''пӑ - t'''o'''p<br />т'''у'''сан - t'''o'''z<br />ҫ'''у'''к - y'''o'''q<br/>п'''у'''л- - b'''o'''l- |
| к'''у'''ҫ - k'''ö'''z<br />к'''у'''р- - k'''ö'''r-<br />к'''у'''ҫ - k'''ö'''ç | | к'''у'''ҫ - k'''ö'''z<br />к'''у'''р- - k'''ö'''r-<br />к'''у'''ҫ - k'''ö'''ç | ||
| | | | ||
Latest revision as of 12:58, 17 August 2024
Contents
Coronals
| Chuvash / Old Turkic | s | z | ş | ç | t | y | l | r | d |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| s | сывӑ - sağ сӗлӗ - sulı кас- - kes- ӳсер - äsrük ӑс - es сухан - soğan хӗсӗр - qısır |
сис- - sez- тусан - toz |
— | — | — | — | — | — | — |
| ş | шыв - sub шухӑш - saqınç/saqış шӗвӗ - suyuq шӑши - sıçqan ӑшӑ- - ısı- шурӑ - sārığ - sira шӑкӑл - sögel/sigil/sögül шӑл - söl шӑ̥мӑ̥ - süŋek пурӑш - borsuq |
— | шухӑш - saqınç/saqış? хирӗш - qarşı кашӑк - qaşıq тӳшек - töşäk кӳршӗ - körşi канаш - keŋeş ваш- - üşi- кӑ̥ш - kīş |
шухӑш - saqınç/saqış? шӑши - sıçqan -шӐн - üçin |
шӑл - tiş (prob. ← siş) шӑн- - toŋ- |
— | кившен - köle | — | — |
| ś | ҫӳҫ - saç (prob. ← çaç) |
куҫ - köz | вӑрҫӑ - uruş ҫиҫ- - yaş- ҫав - şu ӗҫ - iş пиҫ- - piş- пуҫ - baş вырнаҫ- - ornaş- ҫимӗҫ - yemiş |
ҫӳҫ - saç виҫ - üç ҫуна - çana миҫе - qańça куҫ - köç каҫ - käç йӳҫ- - açı- ? йӳҫе - açığ ? ҫӗр- - çir(i)- аҫа - äçä каҫар- - keçir- кӗҫӗн - kiçi пурҫӑн - barçın ҫинҫе - yinçkä хӗҫ - qılıç хӑҫан - qaçan вӗҫ - uç укҫа - aqça вӗҫӗ - öç ӗҫ- - iç- уҫ- - aç- ҫӑк- - çök- |
ҫын - tın ? | ҫинҫе - yinçkä ҫиҫ- - yaş- ҫимӗҫ - yemiş ҫук - yoq ҫӑмӑл - yumşaq ҫумӑр - yamğır ҫичӗ - yeti ҫур - yaz ҫӗр - yer ҫӗр - yüz ҫур- - yar- ҫуран - yadaq ҫул - yıl ҫул - yaş ҫул - yaş- ҫул - yal ҫул - yol ҫуль - yaş ҫӑлтӑр - yultuz ҫил - yel ҫыр - yār |
— | — | — |
| ç | — | — | — | ача - äçä анчах - ança ӗнчӗ - yinçü тӗнче - tınç чах - чак |
чул - tāş чĕлхе - til ҫичӗ - yeti чун - tın ? чӗл- - til- чик- - tik чӗрне - tırŋaq |
чӗре - yüräk | — | — | — |
| t | — | — | — | тух- - çıq | тӗнче - tınç тӗл - tuş утӑ - ot тупӑ - top тусан - toz тӑв- - toğ- тӑ̥пра - topraq хытӑ - qatığ - qatağu тырӑ - tarığ - tariya - dara туя - tayaq атӑ - ötük тӳме - tügmä |
— | — | — | — |
| l | — | — | илт- - eşit- ҫул - yaş ҫул - yaş- ҫуль - yaş шӑл - tiş хӗл - qış тӗл - tuş кӗмӗл - kümüş ҫӑмӑл - yumşaq |
— | — | — | ҫул - yıl ҫул - yal ҫул - yol ҫула- - yalğa- алӑ - äl ывӑл - oğul юл - qal ял — ēl кӑмӑл - köŋül пулӑ - balıq ҫил - yel пыл - bal кӳлӗ/кӳлл- - kȫl |
— | — |
| r | — | вӑрӑм - uzun вӑтӑр - otuz эпир - biz эсир - siz хӗрлӗ - qızıl хӗр - qız вӑкӑр - öküz йӗкӗр - ikiz/ekiz ҫыр- - yaz- ҫӗрӗ - yüzük пӑру - buzağu йӑрана - üzäŋü ҫӑлтӑр - yultuz кӑкӑр - kögüz юр - üz таврӑн- - tägzin- ӑмӑр - omuz ир - *ez |
— | — | — | — | — | вӗрен- - ögrän- вырӑн- - orun- вӑрман - orman юр - qār йывӑр - ağır юрӑ - (y)ır хӑмӑр - qoŋur тарӑн - tereŋ вӑрҫӑ - uruş хура - qara урпа - arpa урапа - araba кур- - kör- кӑкӑр - kökrek ҫыр - yār чӗре - yüräk чӗрне - tırŋaq пӗвер - bağır ар - ēr - ere |
хурӑн - qadıŋ ура - adaq ҫуран - yadaq ырӑ - edgü вӑрӑ-н- - odu-n- йӑр- - ı̄d- |
| y | — | — | — | — | — | уйӑх - ай уйрӑн - айран йывӑҫ - ağaç/yığaç |
— | — | уйрӑм - adrım хуйхӑр- - qadğur- ыйхă - *udı-qı |
AK / KA
| 0 | V | VK | KV | |
|---|---|---|---|---|
| 0 | ∞ | хирӗш - qarşı сыр- - sarı- ваш- - üşi- |
ҫӑмӑл - yumşaq ҫытӑр - yastuq кӑкӑр - kökrek/kögüz пурӑш - borsuq |
пару - buzağu - birağu |
| V | тӳре - tüz йытӑ - ıt утӑ - ot тупӑ - top сывӑ - sağ пыйтă - bi(y)t алӑ - äl(ig?) - halaqan-hali'an, тӗнче - tınç вӗҫӗ - öç вӑрҫӑ - uruş юрӑ - (y)ır кӳлӗ/кӳлл- - kȫl йӗнӗ/йӗнн- - qın хӗрлӗ - qızıl вунӑ - ōn ана - ēŋek/ēŋ |
ӗнчӗ - yinçü хура - qara урпа - arpa урапа - araba сӗлӗ - sulı ҫичӗ - yeti йӑрана - üzäŋü … |
пулӑ/пулл- - balıq пӳре - bögrek йӳҫе - açığ тӳме - tügmä пумӑ - boşuq шӗвӗ - suyuq ҫумӑр - yağmur атӑ - ötük ура - adaq ҫӗрӗ - yüzük чӗре - yüräk шурӑ - sārığ сивӗ - soğıq шӑ̥мӑ̥ - süŋek туя - tayaq пыр - boğ(u)z хытӑ - qatığ - qatağu тырӑ - tarığ - tariya - dara алӑ - äl(ig?) - halaqan/hali'an пӳрне - barmaq хӑлха - qulğaq ура - adaq чӗрне - tırŋaq хупӑ - qabıq тӑ̥пра - topraq ана - ēŋek/ēŋ ӗне - inek |
шӑши - siçqan ҫула- - yalğa- ырӑ - edgü ҫумӑр - yamğır ҫинҫе - yinçkä |
| VK | тӗлӗк - tüş/tül уйӑх - ay хӑлӑх - qıl - kilga-su-n пилӗк - bēş пилӗк - bēl |
анчах - ança | хӑрпӑх - kirpik алӑк - ēşik хывӑх - qavıq кашӑк - qaşıq - qalbuğa тӳшек - töşäk |
|
| KV | чĕлхе - til ҫилке - yēl - del |
l stuff
| Chuvash / Old Turkic | ş | lç | l | s |
|---|---|---|---|---|
| l | илт- - eşit- ҫул - yaş ҫул - yaş- ҫуль - yaş шӑл - tiş хӗл - qış тӗл - tuş кӗмӗл - kümüş ҫӑмӑл - yumşaq хĕвел - quyaş/küńeş |
ҫул - yıl ҫул - yal ҫул - yol ҫула- - yalğa- алӑ - äl ывӑл - oğul юл - qal ял — ēl кӑмӑл - köŋül пулӑ - balıq ҫил - yel кил- - kel- |
||
| пуҫ - baş - (balji) пиҫ- - biş- - (ilji-) |
хӗҫ - qılıç | |||
| ş | шухӑш - saqınç/saqış? хирӗш - qarşı кашӑк - qaşıq тӳшек - töşäk кӳршӗ - körşi канаш - keŋeş ваш- - üşi- кӑ̥ш - kīş |
кившен - köle | пурӑш - borsuq шӗвӗ - suyuq шыв - sub шӑл - söl шӑши - sıçqan ӑшӑ- - ısı- шурӑ - sārığ - sira шӑкӑл - sögel/sigil/sögül шӑ̥мӑ̥ - süŋek | |
| v | кивҫен - külçün - (kölcsön) |
labials and dorsals
| 0 | p | b/v | k | g | q | ğ | y | |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| 0 | ∞ | see below | ||||||
| p | пиҫ- - piş-? тупӑ - top урпа - arpa хӑрпӑх - kirpik хып- - qap-¹ |
пӳрне - barmaq пӗр - bir/bīr пыр - boğ(u)z пурӑш - borsuq пуҫ - baş пумӑ - boşuq пару - buzağu - birağu пурҫӑн - barçın пулӑ - balıq урапа - araba пилӗк - bēş пилӗк - bēl пыр- - bar- пӗвер - bağır хупӑ - qabıq¹ |
||||||
| v | шыв - sub хывӑх - qavıq |
таврӑн- - tägzin- | ывӑл - oğ(u)l йывӑҫ - ağaç/jığaç йывӑр - ağır сивĕ - soğıq ҫӑвар - ağız сывӑ - sağ - sayin пӗвер - bağır тӑв- - toğ- |
шӗвӗ - suyuq хĕвел - quyaş(/küńeş) | ||||
| k | кун - kün кӗмӗл - kümüş вӑкӑр - öküz - üker/ükür кам - kim/käm каҫар- - keçir- кӗҫӗн - kiçi кӑмӑл - köŋül кур- - kör- кӑкӑр - kökrek/köküz ҫӑк - çök кӑ̥ш - kīş канаш - keŋeş тӳшек - töşäk кӳршӗ - körşi |
шӑкӑл - sögel/sigil/sögül | ҫук - yoq укҫа - aqça кашӑк - qaşıq |
|||||
| x | хӑрпӑх - kirpik хĕвел - (quyaş/)küńeş |
хырӑм - qarın хӑмӑр - qoŋur хурӑн - qadıŋ хывӑх - qavıq хӗл - qış хытӑ - qatığ хӑлха - qulğaq хӗҫ - qılıç хӑҫан - qaçan хӑлӑх - qıl хып- - qap- хупӑ - qabıq тух- - çıq хирӗш - qarşı хĕвел - quyaş(/küńeş) |
сухан - soğan хӑлха - qulğaq? |
|||||
| y | see below | see below | see below | see below |
k/q front/back
| kF | qB | |
|---|---|---|
| kF | кӗмӗл - kümüş кӗҫӗн - kiçi тӳшек - töşäk кӳршӗ - körşi кил- - kel- кӳлӗ/кӳлл- - kȫl |
|
| kB | вӑкӑр - öküz - üker/ükür кам - kim/käm каҫар- - keçir- кӑмӑл - köŋül кур- - kör- кӑкӑр - kökrek/köküz ҫӑк- - çök- кӑ̥ш - kīş канаш - keŋeş кун - kün кас - kes куҫ- - köç- кӑвак - kȫk |
ҫук - yoq укҫа - aqça кашӑк - qaşıq |
| xF | хĕвел - (quyaş/)küńeş ← *kün-yaş | хӗл - qış хӗҫ - qılıç хирӗш - qarşı хĕвел - quyaş(/küńeş) ← *kün-yaş хӗрӗх - qırq хӗр - qız хӗсӗр - qısır |
| xB | хӑрпӑх - kirpik | хырӑм - qarın хӑмӑр - qoŋur хурӑн - qadıŋ хывӑх - qavıq хытӑ - qatığ хӑлха - qulğaq хӑҫан - qaçan хӑлӑх - qıl хып- - qap- хупӑ - qabıq тух- - çıq- йӑх - uq |
nasals
| m | n | ŋ | |
|---|---|---|---|
| m | кӗмӗл - kümüş вилем - ölüm вӑрман - orman юман - emen кам - kim/käm ҫимӗҫ - yemiş ҫӑмӑл - yumşaq тымар - tamır ҫумӑр - yamğır ӑмӑр - omuz |
тӳрӗм - tözün вӑрӑм - uzun тӗтӗм - tütün хырӑм - qarın ҫӑм - yün |
кӑмӑл - köŋül хӑмӑр - qoŋur шӑ̥мӑ̥ - süŋek ← *siŋök миме - meŋi/miŋe тӑм - toŋ |
| n | пӳрне - barmaq | вӗрен- - ögrän вырӑн - orun вӑрман - orman юман - emen юн - qān вунӑ - ōn кун - kün ыран - yarın |
тарӑн - tereŋ хурӑн - qadıŋ янӑра- - yaŋıra- йӑрана - üzäŋü канаш - keŋeş ҫӗнӗ - yaŋı/yäŋi чӗрне - tırŋaq ҫӗн - yeŋ ана - ēŋek ӑн - āŋ |
Rules:
- *nasal → Chuvash /m/ / V[rd] _
- */ŋ/ → Chuvash /n/
Problem for rules:
- хырӑм (Tungusic correspondent has /m/, perhaps a left-over of something in really early Turkic??)
- миме (possibly due to initial м)
- вырӑн (possibly a late borrowing from Volga Kypchak, or possibly previous vowel wasn't originally round)
- пӳрне (supposedly *ŋ ?)
- вунӑ corresponds to Volga Bolgar wān (cf. Rona-Tas), where a→u hadn't taken place yet.
y
| 0 | 0/y | y | q | g/k? | |
|---|---|---|---|---|---|
| 0 | ыран - yarın/yārın ӗнчӗ - yinçü |
||||
| y | йӗкӗр - ikiz/ekiz - ikere юх- - aq- юман - emen юс - as йӑрана - üzäŋü - düröge? йывӑр - ağır йытӑ - ıt юр - üz йӳҫе - açığ ял - ēl/il(?) йӑр- - ı̄d- йӑх - uq йӗр - īz ят - āt |
йывӑҫ - ağaç/yığaç юрӑ - (y)ır пыйтă - bi(y)t |
уйӑх - ай уйрӑн - айран туя - tayaq |
юр - qār - qira-ğu юн - qān юл- - qāl- юмӑҫ - qam йӗнӗ - qın |
паян - *bu kün |
| ś | ҫӑвар - ağız | ҫинҫе - yinçkä ҫиҫ- - yaş- ҫимӗҫ - yemiş ҫук - yoq ҫӑмӑл - yumşaq ҫумӑр - yamğır ҫичӗ - yeti ҫур - yaz ҫӗр - yer ҫӗр - yüz ҫӗрӗ - yüzük ҫур- - yar- ҫуран - yadaq ҫул - yıl ҫул - yaş ҫул - yaş- ҫул - yal ҫул - yol ҫуль - yaş ҫӑлтӑр - yultuz ҫил - yel ҫыр - yār ҫӗн - yeŋ |
ҫунат - qanat | ||
| ç | — | — | чӗре - yüräk | ||
| v | тӑвӑр - tu:z (...) |
шӗвӗ - suyuq хĕвел - quyaş(/küńeş) |
vowels
All vowels
| Ch / OT | o | ö | u | ü | a | i/ı | e/ä |
|---|---|---|---|---|---|---|---|
| ı | ывӑл - oğ(u)l пыр - boğ(u)z |
тыт- - tut- ыйхă - *udı-qı шыв - sub |
хырӑм - qarın йывӑҫ - ağaç/jığaç йывӑр - ağır тымар - tamır - tamir сывӑ - sağ - sayin хывӑх - qavıq пыр- - bar- хып- - qap-¹ ыран - yarın ыр- - ār-/arı- ҫыр - yār сыр- - sarı- тырӑ - tarığ - tariya - dara хытӑ(?) - qatığ хыпар - χabar ылтӑн - altun ыйт - ayt- ҫыр- - yaz- - jiru- - iir пыл - bal |
пыйтă - bi(y)t йывӑҫ - ağaç/jığaç йытӑ - ıt |
|||
| i | сивĕ - soğıq | пирĕ - börü | ҫиҫ- - yaş- ил- - al- |
ҫинҫе - yinçkä чик- - tik |
ҫичӗ - yeti ҫил - yel илт- - eşit- пилӗк - bēş ҫи- - yē- пилӗк - bēl ҫилке - yēl - del ир - *ez кил- - kel- | ||
| a | атӑ - ötük | пару - buzağu - birağu | йӑрана - üzäŋü - düröge | ҫуран - yadaq сухан - soğan ура - adaq хӑлха - qulğaq туя - tayaq |
тымар - tamır ыран - yarın/yārın |
юман - emen (himen?) алӑ - äl(ig?) - halaqan/hali'an? аҫа - äçä алӑк - ēşik таврӑн- - tägzin- кас- - kes- ар - ēr - ere | |
| e | пӳрне - barmaq чӗрне - tırŋaq хĕвел - quyaş(/küńeş) |
пӗвер - bağır йӳҫе - açığ |
тӳшек - töşäk ҫинҫе - yinçkä чӗре - yüräk вӗрен- - ögrän кившен - köle хĕвел - (quyaş/)küńeş | ||||
| o/ə | шӑн- - toŋ- хӑмӑр - qoŋur ӑмӑр - omuz тӑв- - toğ- тӑпра - topraq |
тӑк- - tök- шӑл - söl кӑкӑр - kögüz шӑкӑл - sögel/sigil/sögül кӑмӑл - köŋül ҫӑк - çök |
ҫӑмӑл - yumşaq ҫӑлтӑр - yultuz хӑлха - qulaq ҫӑмӑл - yumuş пӑр- - bur- хӑмӑр - qoŋur ылтӑн - altun ӑмӑр - omuz йӑх - uq |
тӑтӑм - tütün йӑрана - üzäŋü - düröge атӑ - ötük кӑкӑр - kögüz ҫӑк - yük кӑмӑл - köŋül шӑ̥мӑ̥ - süŋek |
хырӑм - qarın йывӑр - ağır хывӑх - qavıq ҫумӑр - yamğır шӑл - tiş шурӑ - sārığ - sira алӑк - ēşik хӑлӑх - qıl таврӑн- - tägzin- хупӑ - qabıq кӑ̥ш - kīş |
шӑ̥мӑ̥ - süŋek | |
| ö/ɘ | сӗлӗ - sulı тӗл - tuş шӗвӗ - suyuq хĕвел - quyaş(/küńeş) |
ҫӗрӗ - yüzük чӗре - yüräk ҫӗр - yüz ӗнчӗ - yinçü кӗмӗл - kümüş хĕвел - (quyaş/)küńeş |
пӗвер - bağır | ҫичӗ - yeti ҫӗнӗ - yaŋı/yäŋi хӗл - qış пӗр - bir/bīr чĕлхе - til йӗнӗ - qın сӗлӗ - sulı чӗрне - tırŋaq пӗлтӗр - bıltır йӗр - īz |
ҫӗр - yer ҫӗнӗ - yaŋı/yäŋi ҫӗн - yeŋ | ||
| u/o | сухан - soğan ҫул - yol утӑ - ot тупӑ - top тусан - toz ҫук - yoq пул- - bol- |
куҫ - köz кур- - kör- куҫ - köç |
юр - üz кун - kün |
юр - qār - qira-ğu юн - qān юл- - qāl- юх- - aq- юмӑҫ - qam юс - as уйӑх - ай уйрӑн - айран ҫумӑр - yamğır ҫур - yaz ҫур- - yar- ҫул - yaş ҫул - yaş- ҫул - yal ҫуль - yaş ҫуран - yadaq шурӑ - sārığ - sira уҫ- - aç- туя - tayaq ура - adaq хупӑ - qabıq¹ |
ҫул - yıl - jil | юман - emen/(himen?) | |
| ü | пӳ - bod | тӳшек - töşäk кӳршӗ - körşi тӳрӗм - tözün кӳлӗ/кӳлл- - kȫl |
тӳре - tüz | ҫӳҫ - saç йӳҫе - açığ пӳрне - barmaq |
ӳт - et | ||
| vu | вунӑ - ōn вутӑ - otun |
||||||
| vo/və | вӑрман - orman вӑтӑр - otuz вӑран - *od(ğ)an вӑл - ol вӑйӑ - oyun вӑрӑ-н- - odu-n- |
вӑкӑр - öküz - üker/ükür | вӑрӑм - uzun вӑрҫӑ - uruş |
||||
| vö/vɘ | вӗрен- - ögrän вӗҫӗ - öç |
вӗҫ - uç | |||||
| vi/iv/vy | вырӑн - orun вырнаҫ- - ornaş- |
вил- - öl- вилем - ölüm кившен - köle вит- - öt- |
виҫ - üç | выҫӑ - аç | |||
| va/av | ҫав - şu | ваш- - üşi- | |||||
| ve |
I/A
| Ch / OT | a | ā | ı |
|---|---|---|---|
| a | |||
| ı | ҫы'рлӑх - jarlıq | ҫыр - jār (sah. sı̄r) |
Potential correspondences ?
- юс stoat - kiş sable/stoat
- кӑҫ sable - kiş sable/stoat
