Turkic lenition issues: Difference between revisions
From FirespeakerWiki
Jump to navigationJump to search
Firespeaker (talk | contribs) m →No lenition: bqqa lol |
Firespeaker (talk | contribs) |
||
| (19 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
| Line 471: | Line 471: | ||
| ool/uul(?) | | ool/uul(?) | ||
| ul | | ul | ||
| | | oğɨl/oğl- | ||
| oğul/oğl-; oğal/oğl- | | oğul/oğl-; oğal/oğl- | ||
| oğul/oğl- | | oğul/oğl- | ||
| Line 489: | Line 489: | ||
| | | | ||
| | | | ||
| soo- | |||
| soo- | | soo- | ||
|- | |- | ||
| Line 510: | Line 511: | ||
| — | | — | ||
| suwır | | suwır | ||
| | | sȯğɨr/suğur/suvɨr | ||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
| | | —? | ||
| | | | ||
| såvår | | såvår | ||
| Line 545: | Line 546: | ||
| tuğ | | tuğ | ||
| | | | ||
| | | (tuk←Mo.) | ||
| | | | ||
| | | | ||
| Line 571: | Line 572: | ||
|class="lno"| quuru- | |class="lno"| quuru- | ||
| quur- | | quur- | ||
| quwır | | quwır- | ||
| qåvur- | | qåvur- | ||
| qoru- | | qoru- | ||
| Line 592: | Line 593: | ||
| | | | ||
| çura- | | çura- | ||
| | | —? | ||
| | | | ||
| ɕår- | | ɕår- | ||
| Line 600: | Line 601: | ||
| | | | ||
|class="lno" | suuru- | |class="lno" | suuru- | ||
| suur- | |||
| suwır- | |||
| suğur- | |||
| | | | ||
| | | —? | ||
| | | —? | ||
| suur- | |||
|- | |- | ||
! correct, straight | ! correct, straight, width, transverse | ||
| | | | ||
|class="lno" | tuura | |class="lno" | tuura | ||
| | | tuura | ||
| tuwra | | tuwra | ||
| | | tȯğrɨ | ||
| toğra | |||
| doğru | |||
| | |||
| toğır, toğıra | |||
| doora | |||
|- | |- | ||
! chop | ! chop | ||
| | | | ||
|class="lno" | tuura- | |class="lno" | tuura- | ||
| | |—? | ||
| | | tuwra- | ||
| | | tȯğra- | ||
| toğri- | |||
| doğra- | |||
| toğra- | |||
| toğıra-, toor-(?) | |||
| doora- | |||
| tuur-? | |||
| | |||
|- | |- | ||
! imitate | ! imitate | ||
| | | | ||
|class="lno" | tuura- | |class="lno" | tuura- | ||
|—? | |||
|—? | |||
|—? | |||
| duri-? | |||
| | |||
| | |||
| (toğıra?) | |||
| —? | |||
|- | |- | ||
! steam | ! steam | ||
| Line 632: | Line 657: | ||
| | | | ||
| | | | ||
| | | —? | ||
| | | | ||
| påw | | påw | ||
| Line 686: | Line 711: | ||
| (taraan) | | (taraan) | ||
| tarı | | tarı | ||
| | | tarɨq | ||
| teriq | | teriq | ||
| darı | | darı | ||
| Line 720: | Line 745: | ||
| ayı | | ayı | ||
| azığ | | azığ | ||
| | | | ||
| adığ | |||
| | | | ||
|- | |- | ||
| Line 844: | Line 870: | ||
|- | |- | ||
! yellow | ! yellow | ||
| | | sʲarığ | ||
| sarı | |||
| sarı | | sarı | ||
| sarı | | sarı | ||
| sarɨ(q) | | sarɨ(q) | ||
| | | seriq | ||
| sarı | | sarı | ||
| sarığ | |||
| sarığ | | sarığ | ||
| sarığ | | sarığ | ||
| | | | ||
| | | šurə | ||
| sira | | sira | ||
|- | |- | ||
| Line 861: | Line 887: | ||
| açığ | | açığ | ||
| açuu | | açuu | ||
| açu | |||
| aşşı | |||
| aççɨ(q?) | |||
| | |||
| acı | |||
| | |||
| açığ | |||
| ažığ | |||
| ahıı | |||
| yüśɘ | |||
|- | |- | ||
! hard | ! hard | ||
| qatığ | | qatığ | ||
| qatuu | | qatuu | ||
|- | | qatu | ||
| qattı | |||
| qattɨq, qotɨq | |||
| qetiq | |||
| katı | |||
| | |||
| xatığ | |||
| qadığ | |||
| kıtaanax | |||
| xıtə | |||
| qatağu ← qata- | |||
|- | |- | ||
! by foot | ! by foot | ||
| | | yadağ | ||
| jöö | | jöö | ||
| | | joyu | ||
| jayaw | | jayaw | ||
| yayåv | | yayåv | ||
| | | | ||
| | | | ||
| | | | ||
| çazağ | | çazağ | ||
| | | çadağ | ||
| | | | ||
| | | | ||
Latest revision as of 18:37, 22 October 2025
To sort / unknown
| gloss | Source (OT) | Kyrgyz | Kazakh | Uzbek | Uyghur | Fârsî |
|---|---|---|---|---|---|---|
| older brother | aqa | ağa/ake | ağa/äke | oğa/aka | aka | âghâ |
No lenition
| gloss | Source (OT) | Kyrgyz | Kazakh | Uzbek | Uyghur | Turkish |
|---|---|---|---|---|---|---|
| bull | buqa | buqa | buqa | buqa | buqa | boğa |
| frog | baqa | baqa | baqa | bağa | ||
| collar | yaqa | jaqa | yaqa | yaka (collar, river bank) | ||
| near | yaqın | jaqın | jaqın | yaqin | yéqin | yakın |
| read | oqı- | oqu- | oqı- | oqi- | oqu- | oku- |
| regret | ökün- | ökün- | ökin- | ökin- | ||
| male goat | teke | teke | teke | tekä | taka | teke |
| gloss | Source (OT) | Kyrgyz | Kazakh | Uzbek | Uyghur | Turkish |
|---|---|---|---|---|---|---|
| deer | buğu | buğu | buğı | buğu | buğa | |
| wood | yığaç | jığaç | ağaş | yoğoç | yağaç | ağaç |
| young man | yigit | jigit | jigit | yigit | (y/j)igit | yiğit |
Lenition
| gloss | Source (OT) | Kyrgyz | Kazakh | Uzbek | Uyghur | Turkish |
|---|---|---|---|---|---|---|
| dove | kökürçkän | kögüçkön | kögerşin | güvercin | ||
| ox | öküz | ögüz | ögiz | öküz | ||
| crop | ekin | egin | egin | ekin | ekin | |
| invite/call | çaqır- | çaqır-/çıqır- | şaqır- | çağır- |
| gloss | Source (OT) | Kyrgyz | Kazakh | Uzbek | Uyghur | Turkish |
|---|---|---|---|---|---|---|
| shoulder | egin | iyin | iyin () | egin/egn- | ||
| heavy | ağır | oor | awır | oğir | éğir | ağır |
| mouth | ağız | ooz | awız | oğiz | éğiz | ağız |
| poison | ağu | uu | uw | oğu | ||
| enemy | yağı | joo | jaw | yov | ||
| rain | jaan | jawın | ||||
| magpie | sağızğan | sawızqan | zağizğan | |||
| wide | yoğan; yoğun | joon | juwan | yȯğon | yoğun; yoğan | yoğun (thick/dense, of substances) |
| son | oğul/oğl- | uul | ul | oğil/oğl- | oğul/oğl-; oğal/oğl- | oğul/oğl- |
| ~cousin | yegän | jeen | jiyen | jiyen (nephew) | ||
| twenty | yegirmi | jıyırma | jıyırma | yigirma | (y/j)igirme | yirmi |
| needle | yignä | iyne | iyne | (y)igna | yingne | iğne |
| master | ee | iye | ega? | igä? |
word-final stuff
| gloss | Source (OT) | Kyrgyz | Kazakh | Uzbek | Uyghur | Turkish |
|---|---|---|---|---|---|---|
| warm | isig/ısığ | ısıq | ıstıq | issiq | issiq | ısı (heat) |
| yellow | sarığ | sarı | sarı | sariq | sériq | sarı |
| *damage? → soot | kög? | köö | ||||
| melody | kög | küü | küy | |||
| tribe | uruu | ruw | ||||
| seed | uruq | urıq | ||||
| older | uluu | ulı | ||||
| great | uluq | ulıq | ||||
| steam | buu | buw | ||||
| water | suu | suw |
Kyrgyz uu/oo/aa
| gloss | Old Turkic | Kyrgyz | Altay | Kazakh | Uzbek | Uyghur | Turkish | Shor | Khakas | Tuvan | Sakha | Chuvash | Mongolic | Manchu |
|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
| heavy | ağır | oor | awır | åğɨr | eğɨr | ağır | aar | aar | aar | ıar | yıvər | |||
| hurt | ağrı- (ağru-?) | ooru- | ooru- | awır- | åğrɨ- | ağrɨ- | ağrı- | ağrı- | ağır- CHECK | aarı- (?) | ıarıy- | ıra-t- (?) | ||
| mouth | ağız | ooz | oos | awız | åğiz | éğiz | ağız | aas | aas/axs- | aas/aqs- | uos | vårå/urə- | ||
| liver | bağır | boor | buur | bawır | båğir | beğir | bağır | paar | paar | baar | bıar | pȯver | ||
| enemy | yağı | joo | ju(u) | jaw | yåv | yağı | çaa | çaa | (sıa-?) | ɕu | dayin | dayin | ||
| mountain | tāğ | too | tuu | taw | tåğ | tağ | dağ | tağ | tağ | dağ | tıa | tu | ||
| healthy | sağ/sāğ | soo | su(u) | saw | såğ | sağ | sağ | sağ | sağ | sıvə | sayin | |||
| tie, connection, tied-up thing | bāğ | boo | buu | baw | båğ | bağ | bağ | pağ | pağ | bağ-la | bıa/baa-j | pəjav | ||
| calf | buzağu | muzoo | bıza | buzaw | buzåq | mozay | buzağu | pıza | pızo | bızaa | påru | birağu | ||
| chicken | taqığu / ?*tağıq | tooq | (taqaa) | tawıq | tåwuq | toxa/toxu | tavuk | tağax | (daʼğaa) | çəxə | takiyan | çoqo | ||
| poison | ağu | uu | — | uw | åğu | ağı/oğa (?) | ağu | oo | oo | aa | ıı | |||
| wide/thick | yoğan; yoğun | joon | joon | juwan | yȯğån | yoğun; yoğan | yoğun | çoon | çoon | çoon | suon | |||
| son | oğul/oğl- | uul | ool/uul(?) | ul | oğɨl/oğl- | oğul/oğl-; oğal/oğl- | oğul/oğl- | ool | oğıl/ool- (?) | ool | uol | ıvəl | ||
| cool down | soğı- (?) | suu- | soo- | soo- | ||||||||||
| cold | soğıq | suuq | sooq | suwıq | såvuq | soğiq | soğuk | sooq | soox | sook | sivɘ | |||
| marmot | soğur | suur | — | suwır | sȯğɨr/suğur/suvɨr | —? | såvår | |||||||
| tie up / choke | boğ- | buu- | po(o)-?, bu(u)-? | buw- | bȯğ- | boğ- | boğ- | poğ- | boğ- | buoj- | pəv- | boɣu-/boɣo- | ||
| flag | tūğ | tuu | tuw | tuğ | tuğ | (tuk←Mo.) | ||||||||
| water | śub | suu | suu | suw | suv | su | su | suğ | suğ | suğ | uu | şıv | ||
| fry | quuru- | quur- | quwır- | qåvur- | qoru- | kavur- | qoor- | xoor- | xoor- | qağur- | ||||
| knead | yoğur-/yuğur- | juuru- | jura- | juwır- | yuğur-/juğur- | yoğur- (?) | çura- | —? | ɕår- | jiğura- | ||||
| pull (out) | suuru- | suur- | suwır- | suğur- | —? | —? | suur- | |||||||
| correct, straight, width, transverse | tuura | tuura | tuwra | tȯğrɨ | toğra | doğru | toğır, toğıra | doora | ||||||
| chop | tuura- | —? | tuwra- | tȯğra- | toğri- | doğra- | toğra- | toğıra-, toor-(?) | doora- | tuur-? | ||||
| imitate | tuura- | —? | —? | —? | duri-? | (toğıra?) | —? | |||||||
| steam | bu (*būğ) | buu | buu | buw | buğ | buğ | buğu | —? | påw | |||||
| joint | boğım/boğun | muun | mun(/puun) | buwın | buğin | boğam | boğun/boğum | pun | ||||||
| rafter in yurt | uğ | uuq | uwıq | ūğ (?) | oq | huğ (?) | ||||||||
| near | yağu-q | juu-q | ju(u)-q | juw-ıq | yåvuq | yavuk | çooq | çugas (?) | ɕıvəx | |||||
| millet | tarığ | taruu | (taraan) | tarı | tarɨq | teriq | darı | (taraa) | tarığ | (taraa) | tırə | tariya | ||
| foremilk/colostrum | ağuz(?) | uuz | (uuraq) | uwız | åğiz | oğuz CHECK | oos | aazı | uosax | ırri (< ırɘ ?) | uğuruğ | |||
| bear (n.) | adığ | ayuu | ayu | ayıw | ayɨq | eyɨq | ayı | azığ | adığ | |||||
| handful | uuç | uuş | uwıs | xåvuç(?) | oç | avuç | ooş | oos | ıvəɕ | |||||
| wash (v.) | yu- (?) | juu- | ju-n- | juw- | yuw- | yuw-/yuy- | yu- | çu-n- | çuğ- | çuu- | suu-y- (?) | ɕu- | ||
| swan | quğu | quu | quu | quw | quw | quw | koğu/kuğu | quu | xuu | quu | kuba | |||
| chase | qov- | quu-/quw-ala- | — | quw- | qaw-/quw- | kov- | xu-/xəw- | |||||||
| milk (v) | sağ- | saa- | saa- | saw- | såğ- | sağ- | sağ- | sağ- | sağ- | sağ- | ıa- | såv- | sağa- | |
| rain (v) | yağ- | jaa- | ja(a)- | jaw- | yåğ- | yağ- | yağ- | çağ- | çağ- | çağ- | — | ɕu- | — | |
| rain (n) | yağ-ın (?) | jaa-n | jaa-ş | jaw-ın | yåğ-ın | — | — | — | ||||||
| jaw (n) | yaŋaq | jaaq | jaaq | jaq | yånåq, jağ | yaŋaq | yanak | naaq | naaq | çaaq | sıŋaax | — | ||
| yellow | sʲarığ | sarı | sarı | sarı | sarɨ(q) | seriq | sarı | sarığ | sarığ | sarığ | šurə | sira | ||
| strong-tasting | açığ | açuu | açu | aşşı | aççɨ(q?) | acı | açığ | ažığ | ahıı | yüśɘ | ||||
| hard | qatığ | qatuu | qatu | qattı | qattɨq, qotɨq | qetiq | katı | xatığ | qadığ | kıtaanax | xıtə | qatağu ← qata- | ||
| by foot | yadağ | jöö | joyu | jayaw | yayåv | çazağ | çadağ | |||||||
| wart | sögöl/**siglö?? | sööl | sööl | süyel | sugal | sögäl | sigil | sööl | sööl | şåklå/şåkål | sögel | soğa (cf. proto-Uralic *sʲiklä/cʲiklä) | ||
| mild(-natured) | yabaş(?) | jooş | joboş | juwas | yåwwåş/yuwåş | yavaş/yuvaş | yavaş | çabas | çaaş | |||||
| master | ede/edi | ee | ||||||||||||
| mare | beye/biye | bee | ||||||||||||
| chin | ēŋ(ek) | eek |