Turkic words that shouldn't be as they are

Kazakh

ş instead of s

• qoş (borrowing from Uzbek?)
• şaşlıq (borrowing from Uzbek? from Caucasus [via Russian]?)
• ğaşıq (later borrowing from Persian?)
• kişmiş (borrowing from Russian?)
• şabdalı (later borrowing from Persian?)
• şarab (borrowing from Uzbek?)
• şeker (borrowing from Uzbek?)
• äşkerele- - to expose/reveal (Kyrgyz aşkerele-)
• saylaw (Kg. şayloo, Uz. saylov)
• aşıwlan- - get angry (Kyrgyz aşuwlan-)
• şejire - (< Ar. şadjarat) genealogy
• but samal ‘wind’, not ‘şamal’

ş instead of s

• şüjel (kaa, nog) - süjel (kaz) < *sögel - wart

t

t instead of s/ç

• tüşkir- ‘sneeze’ (kir çüçkür-, uzb chushkir-)
• tışqan ‘mouse’ (kir çıçqan, uzb sichqon, tur sıçan, otk siçğan, chv şɒşi)
• tış- ‘poop’ (kir çıç-, uzb çıç-, tur sıç-)

ş←ç instead of t

• qaşır ’mule’ (kir qaçır, uzb xachir, tur katır)

/U/ - /O/ problem

• ükimet ‘government’ (Kg. ökmöt, Uz. hukumat, Uy. hökümät, Tkm. hökümet, Az. hökumət)
• büyrek ‘kidney’ (Kg. böyrök, Uz. buyrak, Uy. börak, Tkm. böwrek, Az. böyrək, Tk. böbrek)
• söyle- ‘speak’ (Kg. süylö-, Uz. so'yla-)
• sura- ‘ask’ (Kg. sura-, Uz. so'ra-)
• oyat- ‘wake up (v.t.)’ (Kg. oygot-, Uz. uyg'ot-)
• monşaq ‘bead necklace’ (Kg. monçoq, Uz. munçoq, Tkm. mōncuq, ..)
• ul ‘son’ (Kg. uul, Uz. og'il)
• ön ‘grow/rise’ (Ky. ön, Uz. un, PTk. *ȫn?)
• uqsa- (kir. oqşo-) be similar

/Iy/ - /I/ problem

• ıynsan ‘human’ (Kg. insan; Uz. inson) ← Arabic
• iyt ‘dog’ (Kg. it; Uz. it) ← Turkic?
• biyt ‘louse‘ (Kg. etc, bit; Uy. pit; Uz. bit) ← Turkic?
• sıypat ‘character, quality’ (Kg. sıpat; Uz. sifat) ← Arabic
• tarıyx ‘history’ (Kg. tarıq; Uz. tarix) ← Arabic
• oqıyğa ‘event, occurrence’ (Kg. oquya; Uz. voqea) ← Arabic
• in ‘nest/hive/den’ (Kg. iyin)

e/i problem

Does this parallel the Kazakh a~ɯ problem? Or the ö/ü problem (above)

• esim ‘name’ (Kg. ısım; Uz. ism)
• siyrek ‘rarely’ (Kg. seyrek)
• keyin ‘later’ (Kg. kiyin)
• biye ‘mare’ (Kg. bee)
• key ‘some’ (Kg. kee)
• äldiy ‘baby’ (Kg. aldey)
• iyek ‘jaw’ (Kg. eek)
• närestey ‘baby’ (Kg. nariste)
• äŋgime ‘story’ (Kg. aŋgeme)
• köter- ‘lift’ (Kg. kötör-, *kötür-)
• dälel 'proof, evidence' (Ky. dalil)
• neke 'marriage' (Ky. nike)
• kebis 'leather shoe' (kir. kebez 'cotton')

voicing discrepancies

t/d

• tağı ‘~more’ (Kg. dağı)
• dala ‘field, steppe’ (Kg. talaa)
• talay ‘several, many’ (Kg. dalay)
• möldir ‘clear (water)’ (Kg. möltür)
• töbet ‘shepherd dog’ (Kg. döböt)
• dop ‘ball’ (Kg. top)

k/g

• -GI / -KI suffix (what's going on here?)
  • Kazakh is voiced except after voiceless sounds?
  • Kyrgyz is voiceless except after vowels (and ŋ?)?
• balğa ‘hammer’ (Kg. balqa)
• qaraqat ‘currant’ (Kg. qarağat)
• büldirgen ‘blackberry’ (Kg. büldürkön)
• jağa ‘collar’ (Kg. jaqa)

Other

• jabayı ‘wild’ (Kg. japayı, Uz. yovvoyi, Uy. yavayi, Tkm. yabanı)
• jalbız ‘mint’ (Kg. jalbız, Uz. yalpiz)
• sım ‘cable, wire’ (Kg. zım)
• sawıq ~‘entertainment’ (Kg. zooq)
• jaq 'jaw, cheek' (cf. jaŋaq, Kg. жаак)

Pairs

• iygilik, izgi
• ayaq, adaq

/l/ issues

• jırğaw ‘pleasure’ (Kg. jırğal, Mg. jarğal)
• uluw ‘slug’ (Kg. ülül)
• müşel ‘zodiac reckoning’ (Kg. müçö?, Uz. muchal)
• jı(l)mıy- ‘smile’ (Kg: jılmay-; Uz: jilmay- (iljay-))
• joğalt- 'lose' (Ky: joğot-)

Extra letter / missing letter issues

• usın- ‘suggest’ (Kg. sun-)
• mura, mıyras ‘inheritance/heritage’ (Kg. muras)
• sapa ‘quality’(Kg. sapat)
• sen- ‘believe’ (Kg. işen-, Uz. ishon-)

jı-/ı- discrepancies

• jır ‘song’ (Kg. ır)
• jıla- ‘cry’ (Kg. ıyla-, Uz. yig'la-, Uy. ağla-, Tv. ı(j)ıla-)
• ağaş ‘tree, wood’ (Kg. jığaç, Uz. yog'och, Uy, yağaç, Tk. ağaç, Khlj. hağaç, Orkh. ığaç, Karakh. yığaç, Ch. jɨvъś, Tv. ɨ̃jaš)

Kyrgyz

non-qypchak forms

• ördök (not öyrök!)
• siler
• ısıq (*ıs(s)ığ? - should be ısuː)
• sarı (*sarığ - should be saruː)

long vowels that shouldn't be long

• taanı- (why long /a/?)
• baatır (why long /a/?)
• araa (why long /a/?)
• talaa (why long /a/?)
• aarı (why long /a/?)
• eeri- (why long /e/?)
• boroon (why long /o/?)
• buurçaq (why long /u/? Uzbek burchoq, Kazakh burşaq)
• keçee

Also, apparent Old Turkic length preserved in Kyrgyz?

• keçee ← keʧæ
• jaa ← yā
• -(A)(ː)r ?

other

• biroq (from Uzbek? or lack of later unrounding?)

χ

• χan

!!!

• bilerik (kk. bilezik, uz. bilaguzuk, tr. bilezik, uy. biläzük) ← bilek+yüzük?
• kökürök (kk. kökirek, uz. ko'krak, uy. —, tr. göğüz, OT köküz)
• şıpır- (kk. sıpır, uz. supur/shipir, uy süpür-, tr. süpür-, OT süpür-(?))
• ör (OT üze/öze, cv. vir, alt. üzeri, tr. üzer)
• adır ‘hill’ (OT atız ‘arable land between rivers’, kk. adır ‘hill’, uy. adir ‘hill’ / atiz ‘arable land between rivers’, ...)
• öröön (kk. özen)

Pairs

• сак/соо
• жупка/жука
• улуу/улук
• уруу/урук

Needs sorting

• depker (Uzb. kapgir)
• köpölök (Uzb. kapalak, Kk. köpelek)
• sanjıra (Kk. şejire, Ar. sadjarat (?))
• jışaan/jışana (Kk. nısan/nışan/nısana ← Persian?)

Uzbek

If these words aren't borrowings from Kazakh, then something strange is going on.

• saylov

And /z/ Turkic?

• cho'z- = to stretch

Vowel height

• turpoq (cf. kaz/kaa topıraq / kir topuraq)

Vowel rounding

• bolqa (cf. uz bolg'a, kaz/kir balqa)

Tatar

• soŋğı (should be suŋğı?)

Tuvan

• erki (should be eski?)
  • cf. also Khakas irgi, Sakha erge?
• чырык (should be чарык?)
• хырын/хырн- (cf. qarın)

Sakha

ы/a

• ыл- (cf. al-)
• ый (cf. ay)
• ыт- (cf. at-)
• сыҥаах (cf. yaŋaq/жаак)
• ыс- (cf. saç-)
• тас (cf. tış)
• тимир (cf. temir)

w

• куба (cf. quw)

Turkish

Wrong vowel height

• sor- (cf. sura-) - ask
• boz- (cf. buz-) - break
• il (cf. el) - province/nation
  • cf. el (cf. el) - hand
• gemi (cf. keme/kemä) - boat
• damar (cf. tamır) - blood vessel/vein
• kuzu (cf. qozu) - lamb
• doğru (cf. tuura/tuwra, to'g'ri) - right/correct
  • cf. doğra- (cf. tuura) - chop
• üvey (cf. ögey/ögöy) - step-relative
• uyan- (cf. oyan-/oyğon-) - wake up
• kullan- (cf. qoldan-/qoldon-) - use (t.v.)
• git- (cf. ket-) - leave/go
  • cf. getir- (cf. ketir- make leave) - bring
• konuk (cf. qonaq, ← qon-) - guest
  • cf. konak - inn
• yoğun (cf. juwan, yuwan, yo'g'on, yoğan) - thick
• iki (cf. eki) - two
• derin (cf. tereŋ) - deep
• ağla- (cf. yığla-/ıyla-) - cry
• kırlangıç (cf. qarlığaç/qarlığaş) - swallow
• işit- (cf. eşit-) hear

Missing vowels

• sor- (cf. sura-) - ask
• sil- (cf. sıla-) - spread/wipe/smear/stroke
• gölge (cf. köleke) - shadow
• kalk- (cf. qalqı-) - float/rise
• diz (cf. tize) knee
• taş- (cf. taşı-) overflow (but cf. taşı- = taşı haul)

Extra vowel

• sürü- (cf. sür-) - drag
• yürü- (cf. yür-) - walk/go
• soru- (cf. sor-/sōr-; Mongol *soru-?) - suck

Intervocalic */d/, etc.

• utan- (cf. uyal-) - be embarrassed/shy ← *udan-?
• yassı (cf. jazı) - wide ← *yazı?

Unexpected /m/

• komşu (cf. qoşuna. qonşı) - neighbour
• gömlek
• domuz (cf. doŋuz)

Unexpected /r/

• tarla (cf. talaa, dala) - field
• tekerlek (cf. tegerek/toğoloq, domalaq, etc.) - wheel
• duvar (cf. dubal?) - wall
• armut (cf. almurt/almurut) - pear
• böğürtlen (cf. büldürkön)

Interesting forms of borrowings

• kımıl (cf. qıymıl)
• sihir (cf. sıyqır)

Other

• (kaz/uzb/kir/etc.) *sulu oats
  • (tuv/alt/tuk/kjh) *sula/süle oats
• (tur/uzb/klj/kum) *soğuq cold
  • (uig) soğaq cold
  • (kaz/kir/tat/bak/gag) *suwuq cold
  • (Sanglax) sawuq cold

Bigger issues

• çiz- / siz- / çər- ("draw")
• proto-form for "brain"???