Difference between revisions of "Mongolic words in Kazakh and Kyrgyz"
From FireSpeakerWiki
Jump to navigationJump to searchFirespeaker (talk | contribs) |
Firespeaker (talk | contribs) |
||
(40 intermediate revisions by the same user not shown) | |||
Line 5: | Line 5: | ||
{|class="wikitable" | {|class="wikitable" | ||
|- | |- | ||
− | !rowspan="2"| Old Turkic | + | !rowspan="2"| Old Turkic |
!rowspan="2"| Classical Mongolian | !rowspan="2"| Classical Mongolian | ||
!rowspan="2"| Khalkha | !rowspan="2"| Khalkha | ||
Line 39: | Line 39: | ||
| — || buɣudai || буудай || буудай || ''бидай'' (?) || || || || ‘wheat’ || || || | | — || buɣudai || буудай || буудай || ''бидай'' (?) || || || || ‘wheat’ || || || | ||
|- | |- | ||
− | | — || | + | | — || unuɣa || унаа ‘mounted livestock’ || унаа ‘mounted livestock → means of transportation’ || —? || || || || || || || |
|- | |- | ||
| — || xural || хурал || курултай || құрылтай || || || || ‘meeting’ || || || | | — || xural || хурал || курултай || құрылтай || || || || ‘meeting’ || || || | ||
Line 49: | Line 49: | ||
| — || zolbin || золбин || жолбун || —? || || || || ‘stray’ || || || | | — || zolbin || золбин || жолбун || —? || || || || ‘stray’ || || || | ||
|- | |- | ||
− | | — || zegerde || зээрд || жээрде || || || || || ‘chestnut horse’ || || || | + | | — || zegerde || зээрд || жээрде || —? || || || || ‘chestnut horse’ || || || |
|- | |- | ||
| — || tos- || тос- || тос- || тос- || || || || ‘receive, encounter’ → ‘meet, pick up, catch’ || || || | | — || tos- || тос- || тос- || тос- || || || || ‘receive, encounter’ → ‘meet, pick up, catch’ || || || | ||
Line 55: | Line 55: | ||
| — || cana || цана || чана || шана || || || || ‘ski, sled’ || || || | | — || cana || цана || чана || шана || || || || ‘ski, sled’ || || || | ||
|- | |- | ||
− | | buɣu || buɣu || буга || бугу || бұғы || || || || ‘deer’ || should be 'buu' in Khalkha and Kyrgyz || || | + | | buɣu || buɣu || буга || бугу || бұғы || || || || ‘deer’ || should be 'buu' in Khalkha and Kyrgyz? || || |
|- | |- | ||
| — || xoruɣ-a, xorij-a(n) || хороо || короо || қора || || || || ~‘corral, yard’ || || || | | — || xoruɣ-a, xorij-a(n) || хороо || короо || қора || || || || ~‘corral, yard’ || || || | ||
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
| — || tøry- || төр- || төрө- || — || || || || ‘bear child’ || || || | | — || tøry- || төр- || төрө- || — || || || || ‘bear child’ || || || | ||
Line 69: | Line 67: | ||
| — || belen || бэлэн || белен || —? || || || || ‘ready’ || || || | | — || belen || бэлэн || белен || —? || || || || ‘ready’ || || || | ||
|- | |- | ||
− | | — || kørsi(n) || хөрш || — || көрші || || || || neighbour || of Turkic origin? || || | + | | — || kørsi(n) || хөрш || — || көрші || || || || neighbour || of ultimate Turkic origin? || || |
|- | |- | ||
|rowspan="2"| uruɣ ‘seed; relatives’ | |rowspan="2"| uruɣ ‘seed; relatives’ | ||
Line 96: | Line 94: | ||
| — || xaɣalɣ-a(n) || хаалга || каалга || —? || || || || ‘yurt door’ || || || | | — || xaɣalɣ-a(n) || хаалга || каалга || —? || || || || ‘yurt door’ || || || | ||
|- | |- | ||
− | | örgün, örgin ‘throne’ || ørgyge(n) || өргөө || өргөө || || || || || ‘Khan's yurt’/‘palace’ || | + | | örgün, örgin ‘throne’ || ørgyge(n) || өргөө || өргөө || || || || || ‘Khan's yurt’/‘palace’ || could be of Turkic origin || || |
|- | |- | ||
| — || bøle/byly || бүл || бөлө || бөле || || || || ‘progeny of sisters’ || || || | | — || bøle/byly || бүл || бөлө || бөле || || || || ‘progeny of sisters’ || || || | ||
Line 106: | Line 104: | ||
| mal ‘wealth’ || mal || мал || мал || мал || || || ''mal'' ‘goods’ || ‘heard animal’ || "of Arabic origin" || || | | mal ‘wealth’ || mal || мал || мал || мал || || || ''mal'' ‘goods’ || ‘heard animal’ || "of Arabic origin" || || | ||
|- | |- | ||
− | | aɣïl || ayil || айл || айыл || ''ауыл'' || || || || ‘camp, village’ || | + | | aɣïl || ayil || айл || айыл || (''ауыл'') || || || || ‘camp, village’ || (indistinguishable) || || |
|- | |- | ||
| — || alaɣ-a(n) || алга || алакан || алақан || || || ''el'' || ‘palm’ || || || | | — || alaɣ-a(n) || алга || алакан || алақан || || || ''el'' || ‘palm’ || || || | ||
Line 129: | Line 127: | ||
|- | |- | ||
| || || сонин ‘news, interesting’ || сонун ‘awesome’ || || || || || || || | | || || сонин ‘news, interesting’ || сонун ‘awesome’ || || || || || || || | ||
+ | |- | ||
+ | | || || сонирхо- ‘be interested in’ || сонурка- ‘be amazed’ || сонырқа- ‘be amazed/amused; find new pasture’ || || || || || || | ||
|- | |- | ||
| —? || || төл || төл || төл || || || || ‘baby herd animal’ || || || | | —? || || төл || төл || төл || || || || ‘baby herd animal’ || || || | ||
Line 142: | Line 142: | ||
| || || булчин || булчуң || бұлшық? || || || — || ‘muscle’ || || || | | || || булчин || булчуң || бұлшық? || || || — || ‘muscle’ || || || | ||
|- | |- | ||
− | | || čuqul || чухал || чукул ‘urgent’ || шұғыл ‘urgent || || || || ‘important’ || || | + | | || čuqul/čiqula || чухал/цухал ‘important’/‘fury’ || чукул ‘urgent’ || шұғыл ‘urgent || || || || ‘important’ || || |
|- | |- | ||
| tiŋ || cing ‘healthy’ || || чың || || || || || ‘healthy’ || || | | tiŋ || cing ‘healthy’ || || чың || || || || || ‘healthy’ || || | ||
|- | |- | ||
− | | || siri || шир || шири || сірі || || || || ‘leather’ || || | + | | || siri || шир || шири || сірі || || || || ‘leather’ || || || yes |
|- | |- | ||
| || siri- || шир- || шыры- || сыр- || || || || ‘quilt (v.)’ || || | | || siri- || шир- || шыры- || сыр- || || || || ‘quilt (v.)’ || || | ||
Line 154: | Line 154: | ||
| || inaɣ || || ынак || || || || || ‘favourite’ || || || yes | | || inaɣ || || ынак || || || || || ‘favourite’ || || || yes | ||
|- | |- | ||
− | | || tobči || товч || топчу || || || || || ‘button’ || || | + | | || tobči || товч || топчу || топшы || || || || ‘button’ || || |
|- | |- | ||
| || tulɣa || тулга || тулга || || || || || ‘support for qazan’ || || | | || tulɣa || тулга || тулга || || || || || ‘support for qazan’ || || | ||
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
| || siber || шивэр || шибер || || || || || ‘thicket’ → ‘tall grass’ || || | | || siber || шивэр || шибер || || || || || ‘thicket’ → ‘tall grass’ || || | ||
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
| || büligen/büliyen || бүлээн ‘warm (of liquids)’ || мелүүн - ‘warm (of air)’ || || || || || ‘warm’ || || | | || büligen/büliyen || бүлээн ‘warm (of liquids)’ || мелүүн - ‘warm (of air)’ || || || || || ‘warm’ || || | ||
Line 172: | Line 168: | ||
| || sibyge(n) || шөвөг || шибеге || || || || || ‘awl’ || || | | || sibyge(n) || шөвөг || шибеге || || || || || ‘awl’ || || | ||
|- | |- | ||
− | | || sigyder(i) || шүүдэр || шүүдүрүм || || || || || ‘dew’ || || | + | | || sigyder(i) || шүүдэр || шүүдүрүм || — || || || || ‘dew’ || || |
|- | |- | ||
| || || дАА || да || || || || || modal particle || || | | || || дАА || да || || || || || modal particle || || | ||
|- | |- | ||
− | | || || -ч/-ж || -чУ || || || || || verb suffix || || | + | | || || -ч/-ж || -чУ || — || || || || verb suffix || || |
+ | |- | ||
+ | | || || -AɣU || -(U)U || -(I)w || || || || verb suffix || || | ||
|- | |- | ||
| || čarča- || царц- || чарча- ‘tire’ || шарша- ‘tire’ || || || || ‘freeze’ || || | | || čarča- || царц- || чарча- ‘tire’ || шарша- ‘tire’ || || || || ‘freeze’ || || | ||
|- | |- | ||
− | | || abisun (WMo) || || абысын || || || || || ‘sister in laws’ || || yes || | + | | || quda-ɣai || — || кудагый || құдағи/құдағай || || || || ‘mothers of married couple’ || || |
+ | |- | ||
+ | | || sirü || шүр || шуру || —? || || || || ‘coral, bead’ || || || yes | ||
+ | |- | ||
+ | | || čičarɣana || чацаргана || чычырканак || шырғанақ || || || || ‘sea-buckthorn’ || || | ||
+ | |- | ||
+ | | || || нарийн ‘thin; refined’ || нарын ‘dish made of finely chopped meat; river (and valley, city) name’ || нарын || || || || || || | ||
+ | |- | ||
+ | | || ingen || ингэ || иңген || іңген || || || || ‘mature female camel’ || || | ||
+ | |- | ||
+ | | *teben || tebene (WMo) || тэвнэ || темене ‘sackcloth needle’ || (''тебен'') || || || || ‘large thick needle’ || || || yes | ||
+ | |- | ||
+ | | || || бод мал || бодо мал || || || || || ‘heavy livestock’ || | ||
+ | |- | ||
+ | | || čuɣla- || цугл- || чогул- || шоғыл- || || || || ‘get together’ || | ||
+ | |- | ||
+ | | || čiɣul(a)- || чуул- || чогул- || шоғыл- || || || || ‘assemble, convene’ || | ||
+ | |- | ||
+ | | || sirideg || ширдэг || шырдак || || || || || ‘felt rug’ || | ||
+ | |- | ||
+ | | || ögede || өөд || өйдө || — || || || || ‘upwards’ || | ||
+ | |- | ||
+ | | toqu- ‘beat’ → ‘weave’? || toqu- ‘saddle (v.)’ || тох- ‘put over; saddle’ || току- ‘saddle (v.)’, (''‘knit, crochet’''') || (''тоқы- ‘knit, crochet’'') || || || || ‘saddle (v.)’ || | ||
+ | |- | ||
+ | | || dönejin || дөнж || — || дөнежін || || || || ‘four-year-old female livestock’ || || || | ||
+ | |- | ||
+ | | || sigira (WMo) ‘hoof’ || шийр ‘shank’ || шыйрак ‘shank’ || (ширақ ‘nimble, dextrous, vivacious’?) || || || || || || | ||
+ | |- | ||
+ | | || atalɣa (WMo) || атлага || аталгы || аталғы || || || || ‘adze’ || || | ||
+ | |- | ||
+ | | || abisun (WMo) || || абысын || абысын || || || || ‘sister in laws’ || || yes || | ||
|- | |- | ||
| || abura- || || abra- (south) ‘be many’ || || || || || to save, rescue, nurse || || yes || | | || abura- || || abra- (south) ‘be many’ || || || || || to save, rescue, nurse || || yes || | ||
Line 186: | Line 214: | ||
| || alus || алс || алыс || алыс || || || — || far || || yes || | | || alus || алс || алыс || алыс || || || — || far || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | | || alisun || || alısın || || || || || second crop || || yes || | + | | || alisun || || alısın || алсын ‘aftergrass’ || || || || second crop || || yes || |
|- | |- | ||
| || alja- || || aljı- ‘be wrong’ || || || || || get tired, exhausted || || yes || | | || alja- || || aljı- ‘be wrong’ || || || || || get tired, exhausted || || yes || | ||
Line 200: | Line 228: | ||
| || asara- || || asıra- ‘adopt a child’ || || || || || protect || || yes || | | || asara- || || asıra- ‘adopt a child’ || || || || || protect || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | | || elči (WMo) || || элчи || елші || || || || envoy || of Turkic origin? || yes || | + | | || elči (WMo) || || элчи || елші || || || || envoy || of ultimate Turkic origin? || yes || |
|- | |- | ||
− | | || itelgü || || itelgi || || || || || falcon || || yes || | + | | || itelgü || || itelgi || ителгі ‘falcon (балобан)’ || || || || falcon || || yes || |
|- | |- | ||
| || egejegei (WMo) || || ejigey || || || || || red curds, dry cheese || || yes || | | || egejegei (WMo) || || ejigey || || || || || red curds, dry cheese || || yes || | ||
Line 213: | Line 241: | ||
|- | |- | ||
| || baja || баз || бажа || бажа || || || || brother-in-law || || yes || | | || baja || баз || бажа || бажа || || || || brother-in-law || || yes || | ||
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
| || bilčara- || || bıljıra- ‘be slippery’ || || || || || soften || || yes || | | || bilčara- || || bıljıra- ‘be slippery’ || || || || || soften || || yes || | ||
Line 228: | Line 254: | ||
| || boro'an || бороо ‘rain’ || бороон ‘storm’ || боран ‘storm’ || || || || snowstorm || || yes || | | || boro'an || бороо ‘rain’ || бороон ‘storm’ || боран ‘storm’ || || || || snowstorm || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | | || buɣurul || буурал || буурул || бурыл || || || || | + | | || buɣurul || буурал || буурул || бурыл || || || || ‘grey’ || || yes || |
|- | |- | ||
− | | || bosaɣa || босго || босого || босаға || || || || | + | | || bosaɣa || босго || босого || босаға || || || || ‘threshold’ || || yes || |
|- | |- | ||
− | | || bödene || || bödönö || || || || || | + | | || bödene || || bödönö || || || || || ‘quail’ || || yes || |
|- | |- | ||
− | | || börte || || börtö || || || || || | + | | || börte || || börtö || || || || || ‘dark chestnut (horse)’ || || yes || |
|- | |- | ||
− | | || bötege || || bötögö || || || || || | + | | || bötege || || bötögö || || || || || ‘bird innards’ || || yes || |
|- | |- | ||
| || čagaɣan || цагаан || čağan ‘1st moth of Mongol year’ || || || || || white → maple || || yes || | | || čagaɣan || цагаан || čağan ‘1st moth of Mongol year’ || || || || || white → maple || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | | || čabidur || || čabdar || || || || || | + | | || čabidur || || čabdar || || || || || ‘yellow horse with white mane and tail’ || || yes || |
|- | |- | ||
| || čečen || цэцэн || čečen ‘orator’ || || || || || wise → minstrel || || yes || | | || čečen || цэцэн || čečen ‘orator’ || || || || || wise → minstrel || || yes || | ||
Line 260: | Line 286: | ||
| || demči (WMo) || || demči ‘doctor’? || || || || || business man → suitor || || yes || | | || demči (WMo) || || demči ‘doctor’? || || || || || business man → suitor || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | | || doluɣana (WMo) || || | + | | || doluɣana (WMo) || долоогоно (borrowed from WMo?) || долоно || долана || || || || hawthorn || || yes || |
|- | |- | ||
− | | || dönen || | + | | || dönen || дөнө || дөнөн || дөнен || || || || 3-4yo stallion || || yes || |
|- | |- | ||
| || sar (WMo) || || sar, sarı|| || || || || hawk || || yes || | | || sar (WMo) || || sar, sarı|| || || || || hawk || || yes || | ||
Line 274: | Line 300: | ||
| || erkele- || || эркеле- || еркеле- || || || || pamper || || yes || | | || erkele- || || эркеле- || еркеле- || || || || pamper || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | | || | + | | || yada- || яд- ‘be unable; be/get exhausted’ || жада- ‘be fed up with’ / тажа- ‘be fed up with’ || жада- ‘be/get exhausted’ || || || || ‘be unable’ → ‘be/get exhausted’ / ‘be/get fed up with’ || || yes || |
|- | |- | ||
| || yadaɣu || || jadoo || || || || || worn out || || yes || | | || yadaɣu || || jadoo || || || || || worn out || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | | || | + | | || jalɣa- || залг- || жалга- || жалга- || || || || connect, join || || yes || |
|- | |- | ||
| || jasaɣul || || jasool ‘executive’ || || || || || guard || || yes || | | || jasaɣul || || jasool ‘executive’ || || || || || guard || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | | || jaɣuči || | + | | || jaɣuči ‘match-maker, intermediary’ || зууч ‘match-maker, intermediary, agent’ || жуучу ‘representative or family member representing young man in match-making visit’ || жаушы ‘courier’ || яучы ‘match-maker’ || || || ‘match-maker intermediary’ || || yes || |
|- | |- | ||
| || jüde- (WMo) || || jüdö- || || || || || be tired, exhausted → be in hard times || || yes || | | || jüde- (WMo) || || jüdö- || || || || || be tired, exhausted → be in hard times || || yes || | ||
Line 290: | Line 316: | ||
| || qaiči || хайч || кайчы || қайшы || || || || scissors || || yes || | | || qaiči || хайч || кайчы || қайшы || || || || scissors || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | | || qanjuqa || || | + | | || qanjuqa || || канжыга || қанжыға || || || || ‘game strap’ || || yes || |
|- | |- | ||
| || qabturɣa || || qapčıq ‘bag’ || || || || || wallet, pocket, leather sack || || yes || | | || qabturɣa || || qapčıq ‘bag’ || || || || || wallet, pocket, leather sack || || yes || | ||
Line 298: | Line 324: | ||
| || qaraŋgui || харанхуй || караңгы || қараңғы || || || || dark || || yes || | | || qaraŋgui || харанхуй || караңгы || қараңғы || || || || dark || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | | || qaraɣul || || qarool || || || || || guard, watch || || yes || | + | | || qaraɣul || || qarool || qarawıl || qarawıl || || || guard, watch || || yes || |
|- | |- | ||
| || qarčiqai || || qarčığa || || || || || falcon || || yes || | | || qarčiqai || || qarčığa || || || || || falcon || || yes || | ||
Line 310: | Line 336: | ||
| || kitad || || qıtat ‘black paint’ || || || || || Chinese silk || || yes || | | || kitad || || qıtat ‘black paint’ || || || || || Chinese silk || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | | || genedte || || kenet-kenet ‘occasionally’ || || || || || suddenly || || yes || | + | | || genedte || || kenet-kenet ‘occasionally’ || || kinät, kinättän || || || suddenly || || yes || |
|- | |- | ||
| || kenye (WMo) || || кенже || || || || || youngest child || || yes || | | || kenye (WMo) || || кенже || || || || || youngest child || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | | || quda || || куда || құда || || || || groom's relatives ↔ bride's relatives || || yes || | + | | || quda || || куда || құда || кода || || || groom's relatives ↔ bride's relatives || || yes || |
|- | |- | ||
− | | || quduɣ || худаг || кудук || құдық || || || || well || of Turkic origin || yes || | + | | || quduɣ || худаг || кудук || құдық || || || || well || of ultimate Turkic origin || yes || |
|- | |- | ||
| || ɣunajin || гунж || кунаажын / кунаайын || || || || || 3yo female animal || || yes || | | || ɣunajin || гунж || кунаажын / кунаайын || || || || || 3yo female animal || || yes || | ||
Line 323: | Line 349: | ||
|- | |- | ||
| || küren || хүрэн || күрөң || күрең || || || || brown (horse) || || yes || | | || küren || хүрэн || күрөң || күрең || || || || brown (horse) || || yes || | ||
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
| || qongɣur || || коңур || қоңыр || || || || dark brown || || yes || | | || qongɣur || || коңур || қоңыр || || || || dark brown || || yes || | ||
|- | |- | ||
| || kur || || qaraqur || || || || || grouse || || yes || | | || kur || || qaraqur || || || || || grouse || || yes || | ||
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
| || kömegei (WMo) || хөөмий ‘throat singing’ || көмөкөй ‘uvula’ || || || || || Adam's apple || || yes || | | || kömegei (WMo) || хөөмий ‘throat singing’ || көмөкөй ‘uvula’ || || || || || Adam's apple || || yes || | ||
Line 353: | Line 375: | ||
|- | |- | ||
| || moyil || мойл || moyul || || || || || bird-cherry || || yes || | | || moyil || мойл || moyul || || || || || bird-cherry || || yes || | ||
+ | |- | ||
+ | | || naɣaču || || || нағашы || || нағас(ы?) || || ‘male relative on mother's side’ || || yes || | ||
|- | |- | ||
| || niɣ (WMo) || || nıq, (?mıq ‘nail’) || || || || || solid || || yes || | | || niɣ (WMo) || || nıq, (?mıq ‘nail’) || || || || || solid || || yes || | ||
Line 358: | Line 382: | ||
| || nökör || нөхөр || nökör || || || || || friend → servant of khan || || yes || | | || nökör || нөхөр || nökör || || || || || friend → servant of khan || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | |||
|- | |- | ||
− | | || učira- || учр- || учура- || || || || || encounter || || yes || | + | | || noɣta || ногт || нокто || ноқта || || || || ‘halter’ || || yes || |
+ | |- | ||
+ | | || učir || учир || учур || — || || || || ‘instant, instance’ || || no || | ||
+ | |- | ||
+ | | učra-? || učira- || учр- || учура- || || || || || encounter || || yes || | ||
|- | |- | ||
| || onggi || || уңгу ‘, stem/root (of word)’ || || || || || socket for axe handle || || yes || | | || onggi || || уңгу ‘, stem/root (of word)’ || || || || || socket for axe handle || || yes || | ||
Line 372: | Line 399: | ||
| || siläɣüsün || шилүүс || сүлөөсүн || сілеусін || || || || lynx || || yes || | | || siläɣüsün || шилүүс || сүлөөсүн || сілеусін || || || || lynx || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | | || siltaɣ(an) || || | + | | || siltaɣ(an) || || шылтоо || || || || || motive, excuse? || || yes || |
|- | |- | ||
| || sirxa-n (WMo) || || sırqoo || || || || || injury → illness, ailment || || yes || | | || sirxa-n (WMo) || || sırqoo || || || || || injury → illness, ailment || || yes || | ||
Line 400: | Line 427: | ||
| || tomaɣaɣ (WMo) || || томого || томаға || || || || hawk headgear || || yes || | | || tomaɣaɣ (WMo) || || томого || томаға || || || || hawk headgear || || yes || | ||
|- | |- | ||
− | | || toqum || тохом || токум || тоқым || || || || saddle cloth || || yes || | + | | || toqum || тохом || токум || тоқым || tuqım || tuqım || || saddle cloth || || yes || |
|- | |- | ||
| || toɣta- || тогт- || токто- || тоқта- || тукта- || || || stop || || yes || | | || toɣta- || тогт- || токто- || тоқта- || тукта- || || || stop || || yes || | ||
|- | |- | ||
| || tögürig (WMo) || || тегерек / төгөрөк || || || || || circle || || yes || | | || tögürig (WMo) || || тегерек / төгөрөк || || || || || circle || || yes || | ||
− | |||
− | |||
|- | |- | ||
| || oboɣa (WMo) || овоо || обоо || оба || || || || stone heap → mound || || yes || | | || oboɣa (WMo) || овоо || обоо || оба || || || || stone heap → mound || || yes || | ||
Line 415: | Line 440: | ||
|- | |- | ||
| !yomaq ‘legend’ || domuɣ || домог || жомок || || || || || ‘fairy tale’ || <span style="color: red">prob. not from Mongol</span> || yes || | | !yomaq ‘legend’ || domuɣ || домог || жомок || || || || || ‘fairy tale’ || <span style="color: red">prob. not from Mongol</span> || yes || | ||
+ | |- | ||
+ | | berkit- || berket- || || бекит- ‘lock’ || беркіт- || || || || strengthen || <span style="color: red;">prob. not from Mongol</span> || yes || | ||
+ | |- | ||
+ | | köküz || kökü(n) || хөх(?) || көкүрөк || көкірек || || || göğüz || breast → chest || <span style="color: red;">prob. not from Mongol</span> || yes || | ||
+ | |- | ||
+ | | qonuq, qon- || *qonolqa (WMo) || || конок ‘guest’; кон- ‘stay the night, perch, land’ || қонақ ‘guest’ || || || konuk || shelter for the night || <span style="color: red;">prob. not from Mongol</span> || yes || | ||
+ | |- | ||
+ | | tölä- || töle- || төл- || төлө- || төле- || || || || pay || <span style="color: red;">maybe not from Mongol</span>, but note semantics || yes || | ||
+ | |- | ||
+ | | uqruq(?) ‘rope’ || urɣ-a(n), uɣurɣ-(a) || урга, уураг, уурга || укурук || || || || || ‘lasso pole’ || <span style="color: red;">indistinguishable</span> || || | ||
|} | |} | ||
Latest revision as of 23:33, 26 November 2023
The purpose of this page is to collect words in modern Turkic languages that are of Mongolic origin. Any Turkic word that appears to be cognate to a Mongolic word should only be included in this list if it does not have a phonological equivalent in pre-13th-century Turkic. Words that do not clearly meet these criteria should be gathered as Turkic-Mongolic cognates until their history can be investigated further.
When a cognate doesn't exist in a certain language, "—" is used. When a word is similar to a Mongolic origin word, but is either not from Mongolic or is morphologically divergent, it is put in italics.
Old Turkic | Classical Mongolian | Khalkha | Modern Turkic languages | general gloss | notes | previous sources | |||||
---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|---|
kir | kaz | tat | bak | tur | Csáki | Khabtagaeva | |||||
zirɣa- | жарга- | жырга- | жырға- | ‘enjoy’ | |||||||
— | zirɣal | жаргал | жыргал | жырғау | ‘enjoyment, pleasure’ | ||||||
— | … bule | гэр бүл ‘family’ | үй бүлө ‘family’ | — | |||||||
— | ele | л | эле | — | ‘just/only’ | ||||||
— | belterge | бэлтрэг | бөлтүрүк | бөлтірік | ‘wolf cub’ | ||||||
— | arɣ-a | арга | арга | —? | ‘way out’ | ||||||
— | tas | тас | тазкара | ‘vulture’ | |||||||
timin? ‘just now’ | tein/teimy | тийм ‘such; thus’ | тим ‘quietly’, тим эле ‘just because’ | тым ‘extremely’ | ‘such’ | ||||||
— | buɣudai | буудай | буудай | бидай (?) | ‘wheat’ | ||||||
— | unuɣa | унаа ‘mounted livestock’ | унаа ‘mounted livestock → means of transportation’ | —? | |||||||
— | xural | хурал | курултай | құрылтай | ‘meeting’ | ||||||
ulus/uluš ‘settlement, residence’ | ulus | улс | улут | ұлт | ‘nation’ | ||||||
— | cangɣa- | цанга- | (southern) чаңка- | —? | ‘be thirsty’ | ||||||
— | zolbin | золбин | жолбун | —? | ‘stray’ | ||||||
— | zegerde | зээрд | жээрде | —? | ‘chestnut horse’ | ||||||
— | tos- | тос- | тос- | тос- | ‘receive, encounter’ → ‘meet, pick up, catch’ | ||||||
— | cana | цана | чана | шана | ‘ski, sled’ | ||||||
buɣu | buɣu | буга | бугу | бұғы | ‘deer’ | should be 'buu' in Khalkha and Kyrgyz? | |||||
— | xoruɣ-a, xorij-a(n) | хороо | короо | қора | ~‘corral, yard’ | ||||||
— | tøry- | төр- | төрө- | — | ‘bear child’ | ||||||
(ös-) | øs- | өс- ‘grow (v.i., person)’ | өс- ‘grow (v.i., not person)’ | өс- ‘"’ | ‘grow’ | ||||||
(qara-) | qara- | хар- | кара- | қара- | ‘look at, watch’ | ||||||
— | belen | бэлэн | белен | —? | ‘ready’ | ||||||
— | kørsi(n) | хөрш | — | көрші | neighbour | of ultimate Turkic origin? | |||||
uruɣ ‘seed; relatives’ | uruɣ | ураг ‘relatives by marriage’ | уруу ‘tribe’ | +yes | |||||||
урук ‘clan; seed; relatives’ | |||||||||||
(rasayan) | (a)rasijan | рашаан | арашан | ‘holy/mineral spring’ | from Sanskrit originally | ||||||
— | cuɣ | цуг | чогуу | çok?? | ‘together’ | ||||||
yalɣu ‘stupid person’ | zalxaɣu | залхуу | жалкоо | жалқау | ‘lazy’ | ? | |||||
— | ɣolumta | голомт | коломто | қоламта - ‘hot ashes’ | ‘hearth’ | ||||||
— | xaɣalɣ-a(n) | хаалга | каалга | —? | ‘yurt door’ | ||||||
örgün, örgin ‘throne’ | ørgyge(n) | өргөө | өргөө | ‘Khan's yurt’/‘palace’ | could be of Turkic origin | ||||||
— | bøle/byly | бүл | бөлө | бөле | ‘progeny of sisters’ | ||||||
— | byky | бүх | бүкүл | бүкіл | ‘all, whole, everything’ | ||||||
?čaɣïla- ‘be noisy’, ?čaqïl- ‘be cut’ | cakilɣan | цахилгаан ‘electricity’ | чагылган | ‘lightning’ | |||||||
mal ‘wealth’ | mal | мал | мал | мал | mal ‘goods’ | ‘heard animal’ | "of Arabic origin" | ||||
aɣïl | ayil | айл | айыл | (ауыл) | ‘camp, village’ | (indistinguishable) | |||||
— | alaɣ-a(n) | алга | алакан | алақан | el | ‘palm’ | |||||
— | cimki- | чимхэ- | чымчы- | шымшы- | çimdik | ‘pinch’ | |||||
— | dalu | дал | далы | ‘shoulder’ | |||||||
— | møndyr | мөндөр | мөндүр | ‘hail’ | |||||||
— | coxu | цох | чоку | шоқы ‘mountain top’ | ‘forehead’ | ||||||
— | darui | даруй | дароо | дереу | ‘immediately’ | cf. Tajik "даррав" | |||||
— | dylei | дүлий | дүлөй | дүлей | ‘deaf’ | ||||||
talxan | талх ‘bread’ | талкан ‘ground grain / meal’ | ‘bread, meal’ | ||||||||
?daqin | дагы ‘more, still’ | тағы ‘more, still’ | тагын | ||||||||
tala | тал | талаа | дала | ‘steppe, field’ | |||||||
сонин ‘news, interesting’ | сонун ‘awesome’ | ||||||||||
сонирхо- ‘be interested in’ | сонурка- ‘be amazed’ | сонырқа- ‘be amazed/amused; find new pasture’ | |||||||||
—? | төл | төл | төл | ‘baby herd animal’ | |||||||
бүрхэх | бүркөк | — | ‘overcast’ | ||||||||
hoimasun (MMo) | оё-/оёмол | оймо | ‘sewn/patterned felt’ | ||||||||
jasa- | зас- | жаса- | жаса- | ‘construct, arrange’ → ‘make’ | |||||||
багш ‘teacher’ | бакшы | бақсы | ~‘shaman’ | ||||||||
булчин | булчуң | бұлшық? | — | ‘muscle’ | |||||||
čuqul/čiqula | чухал/цухал ‘important’/‘fury’ | чукул ‘urgent’ | шұғыл ‘urgent | ‘important’ | |||||||
tiŋ | cing ‘healthy’ | чың | ‘healthy’ | ||||||||
siri | шир | шири | сірі | ‘leather’ | yes | ||||||
siri- | шир- | шыры- | сыр- | ‘quilt (v.)’ | |||||||
čoči-/soči- | цоч- (цочир-) | чочу- (чочут-) | шошы- (шошыт-) | ‘be startled (startle)’ | |||||||
inaɣ | ынак | ‘favourite’ | yes | ||||||||
tobči | товч | топчу | топшы | ‘button’ | |||||||
tulɣa | тулга | тулга | ‘support for qazan’ | ||||||||
siber | шивэр | шибер | ‘thicket’ → ‘tall grass’ | ||||||||
büligen/büliyen | бүлээн ‘warm (of liquids)’ | мелүүн - ‘warm (of air)’ | ‘warm’ | ||||||||
čav (MTk) | čuu (WMo) | цуу | чуу | шу | ‘noise’ → ‘ruckus’ | ||||||
mølzi- | мөлж- | мүлжү- | мүжі- | ‘gnaw, pick clean’ | |||||||
sibyge(n) | шөвөг | шибеге | ‘awl’ | ||||||||
sigyder(i) | шүүдэр | шүүдүрүм | — | ‘dew’ | |||||||
дАА | да | modal particle | |||||||||
-ч/-ж | -чУ | — | verb suffix | ||||||||
-AɣU | -(U)U | -(I)w | verb suffix | ||||||||
čarča- | царц- | чарча- ‘tire’ | шарша- ‘tire’ | ‘freeze’ | |||||||
quda-ɣai | — | кудагый | құдағи/құдағай | ‘mothers of married couple’ | |||||||
sirü | шүр | шуру | —? | ‘coral, bead’ | yes | ||||||
čičarɣana | чацаргана | чычырканак | шырғанақ | ‘sea-buckthorn’ | |||||||
нарийн ‘thin; refined’ | нарын ‘dish made of finely chopped meat; river (and valley, city) name’ | нарын | |||||||||
ingen | ингэ | иңген | іңген | ‘mature female camel’ | |||||||
*teben | tebene (WMo) | тэвнэ | темене ‘sackcloth needle’ | (тебен) | ‘large thick needle’ | yes | |||||
бод мал | бодо мал | ‘heavy livestock’ | |||||||||
čuɣla- | цугл- | чогул- | шоғыл- | ‘get together’ | |||||||
čiɣul(a)- | чуул- | чогул- | шоғыл- | ‘assemble, convene’ | |||||||
sirideg | ширдэг | шырдак | ‘felt rug’ | ||||||||
ögede | өөд | өйдө | — | ‘upwards’ | |||||||
toqu- ‘beat’ → ‘weave’? | toqu- ‘saddle (v.)’ | тох- ‘put over; saddle’ | току- ‘saddle (v.)’, (‘knit, crochet’') | (тоқы- ‘knit, crochet’) | ‘saddle (v.)’ | ||||||
dönejin | дөнж | — | дөнежін | ‘four-year-old female livestock’ | |||||||
sigira (WMo) ‘hoof’ | шийр ‘shank’ | шыйрак ‘shank’ | (ширақ ‘nimble, dextrous, vivacious’?) | ||||||||
atalɣa (WMo) | атлага | аталгы | аталғы | ‘adze’ | |||||||
abisun (WMo) | абысын | абысын | ‘sister in laws’ | yes | |||||||
abura- | abra- (south) ‘be many’ | to save, rescue, nurse | yes | ||||||||
alus | алс | алыс | алыс | — | far | yes | |||||
alisun | alısın | алсын ‘aftergrass’ | second crop | yes | |||||||
alja- | aljı- ‘be wrong’ | get tired, exhausted | yes | ||||||||
angqaɣu | aŋqoo ‘simple-minded’ | hard palate | yes | ||||||||
angɣai- | aŋqıy- / aŋqay- | ‘be wide open’ | yes | ||||||||
arča | арча | арша | juniper | yes | |||||||
arči- | аарчы- | аршы- | wipe (clean) | yes | |||||||
asara- | asıra- ‘adopt a child’ | protect | yes | ||||||||
elči (WMo) | элчи | елші | envoy | of ultimate Turkic origin? | yes | ||||||
itelgü | itelgi | ителгі ‘falcon (балобан)’ | falcon | yes | |||||||
egejegei (WMo) | ejigey | red curds, dry cheese | yes | ||||||||
baɣana (WMo) | бакан | бағана | pillar, pole | yes | |||||||
baital | baytal | 3-yo horse | yes | ||||||||
baɣatur | баатар | баатыр | батыр(?) | hero, brave | yes | ||||||
baja | баз | бажа | бажа | brother-in-law | yes | ||||||
bilčara- | bıljıra- ‘be slippery’ | soften | yes | ||||||||
begelei | бээлий | meeley | bıyalay (dial.) | mittens, gloves | yes | ||||||
bulanggir(tai) | (buldur?) | dim | yes | ||||||||
büldürge (WMo) | büldürgö / büldürgü | loop on a whip handle | yes | ||||||||
boljal | boljol | term | yes | ||||||||
boro'an | бороо ‘rain’ | бороон ‘storm’ | боран ‘storm’ | snowstorm | yes | ||||||
buɣurul | буурал | буурул | бурыл | ‘grey’ | yes | ||||||
bosaɣa | босго | босого | босаға | ‘threshold’ | yes | ||||||
bödene | bödönö | ‘quail’ | yes | ||||||||
börte | börtö | ‘dark chestnut (horse)’ | yes | ||||||||
bötege | bötögö | ‘bird innards’ | yes | ||||||||
čagaɣan | цагаан | čağan ‘1st moth of Mongol year’ | white → maple | yes | |||||||
čabidur | čabdar | ‘yellow horse with white mane and tail’ | yes | ||||||||
čečen | цэцэн | čečen ‘orator’ | wise → minstrel | yes | |||||||
— | čida- | чад- | чыда- ‘put up with’ | шыда- ‘"’ | ‘be able to’ | yes | |||||
čilbuɣur | čılbır | chain | yes | ||||||||
čiray | царай | чырай ‘facial features’ | шырай | face, appearance, expression | yes | ||||||
čeber | цэвэр | чебер ‘prettily made’ | nice, good | yes | |||||||
čer | чер | illness | yes | ||||||||
*čöɣüče | чөйчөк ‘bowl’ | small cup (bowl) | yes | ||||||||
čöregei (WMo) | čürök | loon | yes | ||||||||
demči (WMo) | demči ‘doctor’? | business man → suitor | yes | ||||||||
doluɣana (WMo) | долоогоно (borrowed from WMo?) | долоно | долана | hawthorn | yes | ||||||
dönen | дөнө | дөнөн | дөнен | 3-4yo stallion | yes | ||||||
sar (WMo) | sar, sarı | hawk | yes | ||||||||
ilɣa- | ılğa- | choose, select → differentiate | yes | ||||||||
irjayi- | ırjay- | show one's bare teeth | yes | ||||||||
erke | эрке | ерке | spoiled, pampered | yes | |||||||
erkele- | эркеле- | еркеле- | pamper | yes | |||||||
yada- | яд- ‘be unable; be/get exhausted’ | жада- ‘be fed up with’ / тажа- ‘be fed up with’ | жада- ‘be/get exhausted’ | ‘be unable’ → ‘be/get exhausted’ / ‘be/get fed up with’ | yes | ||||||
yadaɣu | jadoo | worn out | yes | ||||||||
jalɣa- | залг- | жалга- | жалга- | connect, join | yes | ||||||
jasaɣul | jasool ‘executive’ | guard | yes | ||||||||
jaɣuči ‘match-maker, intermediary’ | зууч ‘match-maker, intermediary, agent’ | жуучу ‘representative or family member representing young man in match-making visit’ | жаушы ‘courier’ | яучы ‘match-maker’ | ‘match-maker intermediary’ | yes | |||||
jüde- (WMo) | jüdö- | be tired, exhausted → be in hard times | yes | ||||||||
qabirqa | хавирга | кабырга ‘rib’ | қабырға ‘wall’ | rib, side, flank | yes | ||||||
qaiči | хайч | кайчы | қайшы | scissors | yes | ||||||
qanjuqa | канжыга | қанжыға | ‘game strap’ | yes | |||||||
qabturɣa | qapčıq ‘bag’ | wallet, pocket, leather sack | yes | ||||||||
qaragai (WMo) | qarağay | larch, spruce | yes | ||||||||
qaraŋgui | харанхуй | караңгы | қараңғы | dark | yes | ||||||
qaraɣul | qarool | qarawıl | qarawıl | guard, watch | yes | ||||||
qarčiqai | qarčığa | falcon | yes | ||||||||
qariɣu | ?qayruu (←qɑyır-) | objection | yes | ||||||||
kekül | хөхөл | көкүл ‘bangs’ | kâkül | horse's forlock | yes | ||||||
qiramaɣ (WMo) | qılamıq | powdery snow | yes | ||||||||
kitad | qıtat ‘black paint’ | Chinese silk | yes | ||||||||
genedte | kenet-kenet ‘occasionally’ | kinät, kinättän | suddenly | yes | |||||||
kenye (WMo) | кенже | youngest child | yes | ||||||||
quda | куда | құда | кода | groom's relatives ↔ bride's relatives | yes | ||||||
quduɣ | худаг | кудук | құдық | well | of ultimate Turkic origin | yes | |||||
ɣunajin | гунж | кунаажын / кунаайын | 3yo female animal | yes | |||||||
ɣunan | гуна | qunan | 3yo stallion | yes | |||||||
küren | хүрэн | күрөң | күрең | brown (horse) | yes | ||||||
qongɣur | коңур | қоңыр | dark brown | yes | |||||||
kur | qaraqur | grouse | yes | ||||||||
kömegei (WMo) | хөөмий ‘throat singing’ | көмөкөй ‘uvula’ | Adam's apple | yes | |||||||
maɣta- | магт- | макта- | мақта- | praise | yes | ||||||
malaqay | малгай | малакай | малақай | (men's) hat | yes | ||||||
manglai | манлай | маңдай | маңдай | forehead | yes | ||||||
mata- (WMo) | mata- | bend →/, disturb | yes | ||||||||
mergen | мэргэн | мерген | мерген | marksman | yes | ||||||
mese (WMo) | meskey ‘pot’; mizdüü ‘sharp’ | glutton; sharp, sword | yes | ||||||||
moqadaq | moqo- ‘make dull’; мокок ‘dull’ | моқал | stupid → dull | yes | |||||||
möče/möči | мөч | мүчө ‘body part, member’ | мүше | limb → body part, member | yes | ||||||
mültüre- | möltürö- | break loose → get engorged; shine | yes | ||||||||
moyil | мойл | moyul | bird-cherry | yes | |||||||
naɣaču | нағашы | нағас(ы?) | ‘male relative on mother's side’ | yes | |||||||
niɣ (WMo) | nıq, (?mıq ‘nail’) | solid | yes | ||||||||
nökör | нөхөр | nökör | friend → servant of khan | yes | |||||||
noɣta | ногт | нокто | ноқта | ‘halter’ | yes | ||||||
učir | учир | учур | — | ‘instant, instance’ | no | ||||||
učra-? | učira- | учр- | учура- | encounter | yes | ||||||
onggi | уңгу ‘, stem/root (of word)’ | socket for axe handle | yes | ||||||||
ölke | өлкө ‘country’ | өлке ‘region’ | ülke ‘country’ | sunny side → area | yes | ||||||
saɣadaq/saɣadaɣ (WMo) | саадах | саадак | садақ | quiver | yes | ||||||
saqaɣu (WMo) | saqoo ‘stutterer’ | сақау ‘mute’ | a horse disease, (deaf) | yes | |||||||
siläɣüsün | шилүүс | сүлөөсүн | сілеусін | lynx | yes | ||||||
siltaɣ(an) | шылтоо | motive, excuse? | yes | ||||||||
sirxa-n (WMo) | sırqoo | injury → illness, ailment | yes | ||||||||
sauqa | sooğa | gift → candy, nice textile | yes | ||||||||
suli (WMo) | сулу | сұлы | feather grass → oats | yes | |||||||
söɣem | сөөм | sööm, сөөмөй ‘index finger’ | span | yes | |||||||
soqor | сохор | сокур | соқыр | blind | yes | ||||||
*solaqai (WMo) | soloğoy | left → left-handed | yes | ||||||||
šibaɣa(n) | šıbağa | lot | yes | ||||||||
silykei/silükei (WMo) | шүлхий | шилекей | сілекей | saliva | yes | ||||||
šiŋqor | шонхор | šumqar / šuŋqar | сұңқар | falcon | yes | ||||||
takim | тахим | taqım | knee cap | yes | |||||||
tanglai | тагнай | таңдай | таңдай/таңлай | soft palate | yes | ||||||
tasam-a (WMo) | тасам | тасма ‘ribbon’ | strap | yes | |||||||
tomaɣaɣ (WMo) | томого | томаға | hawk headgear | yes | |||||||
toqum | тохом | токум | тоқым | tuqım | tuqım | saddle cloth | yes | ||||
toɣta- | тогт- | токто- | тоқта- | тукта- | stop | yes | |||||
tögürig (WMo) | тегерек / төгөрөк | circle | yes | ||||||||
oboɣa (WMo) | овоо | обоо | оба | stone heap → mound | yes | ||||||
olja | oljo | олжа | loot | yes | |||||||
!yomaq ‘legend’ | domuɣ | домог | жомок | ‘fairy tale’ | prob. not from Mongol | yes | |||||
berkit- | berket- | бекит- ‘lock’ | беркіт- | strengthen | prob. not from Mongol | yes | |||||
köküz | kökü(n) | хөх(?) | көкүрөк | көкірек | göğüz | breast → chest | prob. not from Mongol | yes | |||
qonuq, qon- | *qonolqa (WMo) | конок ‘guest’; кон- ‘stay the night, perch, land’ | қонақ ‘guest’ | konuk | shelter for the night | prob. not from Mongol | yes | ||||
tölä- | töle- | төл- | төлө- | төле- | pay | maybe not from Mongol, but note semantics | yes | ||||
uqruq(?) ‘rope’ | urɣ-a(n), uɣurɣ-(a) | урга, уураг, уурга | укурук | ‘lasso pole’ | indistinguishable |