Difference between revisions of "Mongolic words in Kazakh and Kyrgyz"

From FireSpeakerWiki
Jump to navigationJump to search
 
(60 intermediate revisions by the same user not shown)
Line 5: Line 5:
 
{|class="wikitable"
 
{|class="wikitable"
 
|-
 
|-
−
!rowspan="2"| Old Turkic  
+
!rowspan="2"| Old Turkic
 
!rowspan="2"| Classical Mongolian
 
!rowspan="2"| Classical Mongolian
 
!rowspan="2"| Khalkha
 
!rowspan="2"| Khalkha
Line 39: Line 39:
 
| — || buɣudai || буудай || буудай || ''бидай'' (?) || || || || ‘wheat’ ||  || ||
 
| — || buɣudai || буудай || буудай || ''бидай'' (?) || || || || ‘wheat’ ||  || ||
 
|-
 
|-
−
| — || unaɣ-a || уна- ‘falling, driving’ || унаа ‘means of transportation’ || || || || || ||  || ||
+
| — || unuɣa || унаа ‘mounted livestock’ || унаа ‘mounted livestock → means of transportation’ || —? || || || || ||  || ||
 
|-
 
|-
 
| — || xural || хурал || курултай || құрылтай || || || || ‘meeting’ ||  || ||
 
| — || xural || хурал || курултай || құрылтай || || || || ‘meeting’ ||  || ||
Line 49: Line 49:
 
| — || zolbin || золбин || жолбун || —? || || || || ‘stray’ ||  || ||
 
| — || zolbin || золбин || жолбун || —? || || || || ‘stray’ ||  || ||
 
|-
 
|-
−
| — || zegerde || зээрд || жээрде || || || || || ‘chestnut horse’ ||  || ||
+
| — || zegerde || зээрд || жээрде || —? || || || || ‘chestnut horse’ ||  || ||
 
|-
 
|-
 
| — || tos- || тос- || тос- || тос- || || || || ‘receive, encounter’ → ‘meet, pick up, catch’ ||  || ||
 
| — || tos- || тос- || тос- || тос- || || || || ‘receive, encounter’ → ‘meet, pick up, catch’ ||  || ||
Line 55: Line 55:
 
| — || cana || цана || чана || шана || || || || ‘ski, sled’ ||  || ||
 
| — || cana || цана || чана || шана || || || || ‘ski, sled’ ||  || ||
 
|-
 
|-
−
| buɣu || buɣu || буга || бугу || бұғы || || || || ‘deer’ || should be 'buu' in Khalkha and Kyrgyz || ||
+
| buɣu || buɣu || буга || бугу || бұғы || || || || ‘deer’ || should be 'buu' in Khalkha and Kyrgyz? || ||
 
|-
 
|-
 
| — || xoruɣ-a, xorij-a(n) || хороо || короо || қора || || || || ~‘corral, yard’ ||  || ||
 
| — || xoruɣ-a, xorij-a(n) || хороо || короо || қора || || || || ~‘corral, yard’ ||  || ||
−
|-
 
−
| uruq(?) ‘rope’ || urɣ-a(n), uɣurɣ-(a) || урга, уураг, уурга || укурук || || || || || ‘lasso pole’ ||  || ||
 
 
|-
 
|-
 
| — || tøry- || төр- || төрө- || — || || || || ‘bear child’ ||  || ||
 
| — || tøry- || төр- || төрө- || — || || || || ‘bear child’ ||  || ||
Line 69: Line 67:
 
| — || belen || бэлэн || белен || —? || || || || ‘ready’ ||  || ||
 
| — || belen || бэлэн || белен || —? || || || || ‘ready’ ||  || ||
 
|-
 
|-
−
| — || kørsi(n) || хөрш || — || көрші || || || || neighbour || of Turkic origin? || ||
+
| — || kørsi(n) || хөрш || — || көрші || || || || neighbour || of ultimate Turkic origin? || ||
 
|-
 
|-
 
|rowspan="2"| uruɣ ‘seed; relatives’
 
|rowspan="2"| uruɣ ‘seed; relatives’
Line 96: Line 94:
 
| — || xaɣalɣ-a(n) || хаалга || каалга || —? || || || || ‘yurt door’ ||  || ||
 
| — || xaɣalɣ-a(n) || хаалга || каалга || —? || || || || ‘yurt door’ ||  || ||
 
|-
 
|-
−
| örgün, örgin ‘throne’ || ørgyge(n) || өргөө || өргөө || || || || || ‘Khan's yurt’/‘palace’ || probably of Turkic origin || ||
+
| örgün, örgin ‘throne’ || ørgyge(n) || өргөө || өргөө || || || || || ‘Khan's yurt’/‘palace’ || could be of Turkic origin || ||
 
|-
 
|-
 
| — || bøle/byly || бүл || бөлө || бөле || || || || ‘progeny of sisters’ ||  || ||
 
| — || bøle/byly || бүл || бөлө || бөле || || || || ‘progeny of sisters’ ||  || ||
Line 106: Line 104:
 
| mal ‘wealth’ || mal || мал || мал || мал || || || ''mal'' ‘goods’ || ‘heard animal’ || "of Arabic origin" || ||
 
| mal ‘wealth’ || mal || мал || мал || мал || || || ''mal'' ‘goods’ || ‘heard animal’ || "of Arabic origin" || ||
 
|-
 
|-
−
| aɣïl || ayil || айл || айыл || ''ауыл'' || || || || ‘camp, village’ || of Turkic origin || ||
+
| aɣïl || ayil || айл || айыл || (''ауыл'') || || || || ‘camp, village’ || (indistinguishable) || ||
 
|-
 
|-
 
| — || alaɣ-a(n) || алга || алакан || алақан || || || ''el'' || ‘palm’ ||  || ||
 
| — || alaɣ-a(n) || алга || алакан || алақан || || || ''el'' || ‘palm’ ||  || ||
Line 126: Line 124:
 
|  || ?daqin ||  || дагы ‘more, still’ || тағы ‘more, still’ || тагын || || || || || ||
 
|  || ?daqin ||  || дагы ‘more, still’ || тағы ‘more, still’ || тагын || || || || || ||
 
|-
 
|-
−
|  || || тал || талаа || дала || || || || ‘steppe, field’ || || ||
+
|  || tala || тал || талаа || дала || || || || ‘steppe, field’ || || ||
 
|-
 
|-
 
|  ||  || сонин ‘news, interesting’ || сонун ‘awesome’ ||  || || || || || ||
 
|  ||  || сонин ‘news, interesting’ || сонун ‘awesome’ ||  || || || || || ||
 +
|-
 +
|  ||  || сонирхо- ‘be interested in’ || сонурка- ‘be amazed’ || сонырқа- ‘be amazed/amused; find new pasture’ || || || || || ||
 
|-
 
|-
 
| —? || || төл || төл || төл || || || || ‘baby herd animal’ ||  || ||
 
| —? || || төл || төл || төл || || || || ‘baby herd animal’ ||  || ||
Line 142: Line 142:
 
|  || || булчин || булчуң || бұлшық? || || || — || ‘muscle’ || || ||
 
|  || || булчин || булчуң || бұлшық? || || || — || ‘muscle’ || || ||
 
|-
 
|-
−
|  || || чухал || чукул ‘urgent’ || шұғыл ‘urgent || || || || ‘important’ ||
+
|  || čuqul/čiqula || чухал/цухал ‘important’/‘fury’ || чукул ‘urgent’ || шұғыл ‘urgent || || || || ‘important’ || ||
 +
|-
 +
| tiŋ || cing ‘healthy’ ||  || чың ||  ||  || || || ‘healthy’ || ||
 +
|-
 +
|  || siri || шир || шири || сірі ||  ||  ||  || ‘leather’ || || || yes
 +
|-
 +
|  || siri- || шир- || шыры- || сыр- ||  ||  ||  || ‘quilt (v.)’ ||  ||
 +
|-
 +
|  || čoči-/soči- || цоч- (цочир-) || чочу- (чочут-) || шошы- (шошыт-) || || || || ‘be startled (startle)’ || ||
 +
|-
 +
|  || inaɣ  ||  || ынак ||  ||  || || || ‘favourite’ || || || yes
 +
|-
 +
|  || tobči || товч || топчу || топшы || || || || ‘button’ ||  ||
 +
|-
 +
|  || tulɣa || тулга || тулга || || || || || ‘support for qazan’ ||  ||
 +
|-
 +
|  || siber || шивэр || шибер || || || || || ‘thicket’ → ‘tall grass’ || ||
 +
|-
 +
|  || büligen/büliyen || бүлээн ‘warm (of liquids)’ || мелүүн - ‘warm (of air)’ || || || || || ‘warm’ || ||
 +
|-
 +
| čav (MTk) || čuu (WMo) || цуу || чуу || шу || || || || ‘noise’ → ‘ruckus’ || ||
 +
|-
 +
|  || mølzi- || мөлж- || мүлжү- || мүжі- || || || || ‘gnaw, pick clean’ || ||
 +
|-
 +
| || sibyge(n) || шөвөг || шибеге || || || || || ‘awl’ || ||
 +
|-
 +
| || sigyder(i) || шүүдэр || шүүдүрүм || — || || || || ‘dew’ || ||
 +
|-
 +
|  ||  || дАА || да || || || || || modal particle || ||
 +
|-
 +
|  ||  || -ч/-ж || -чУ || — || || || || verb suffix || ||
 +
|-
 +
|  ||  || -AɣU || -(U)U || -(I)w || || || || verb suffix || ||
 +
|-
 +
|  || čarča- || царц- || чарча- ‘tire’ || шарша- ‘tire’ || || || || ‘freeze’ ||  ||
 +
|-
 +
|  || quda-ɣai || — || кудагый || құдағи/құдағай ||  || || || ‘mothers of married couple’ || ||
 +
|-
 +
|  || sirü || шүр || шуру || —? ||  || || || ‘coral, bead’ || || || yes
 +
|-
 +
|  || čičarɣana || чацаргана || чычырканак || шырғанақ ||  || || || ‘sea-buckthorn’ ||  ||
 +
|-
 +
|  ||  || нарийн ‘thin; refined’ || нарын ‘dish made of finely chopped meat; river (and valley, city) name’ || нарын ||  || || || || ||
 +
|-
 +
|  || ingen || ингэ || иңген || іңген || || || || ‘mature female camel’ || ||
 +
|-
 +
| *teben || tebene (WMo) || тэвнэ || темене ‘sackcloth needle’ || (''тебен'') ||  || || || ‘large thick needle’ || || || yes
 +
|-
 +
|  ||  || бод мал || бодо мал || || || || || ‘heavy livestock’ ||
 +
|-
 +
|  || čuɣla- || цугл- || чогул- || шоғыл- || || || || ‘get together’ ||
 +
|-
 +
|  || čiɣul(a)- || чуул- || чогул- || шоғыл- || || || ||  ‘assemble, convene’ ||
 +
|-
 +
|  || sirideg || ширдэг || шырдак || || || || || ‘felt rug’ ||
 
|-
 
|-
−
|  || abisun (WMo) ||  ||  абысын || || || ||  || ‘sister in laws’ ||  || yes ||
+
|  || ögede || өөд || өйдө || — || || || || ‘upwards’ ||
 +
|-
 +
| toqu- ‘beat’ → ‘weave’? || toqu- ‘saddle (v.)’ || тох- ‘put over; saddle’ || току- ‘saddle (v.)’, (''‘knit, crochet’''') || (''тоқы- ‘knit, crochet’'') || || || || ‘saddle (v.)’ ||
 +
|-
 +
|  || dönejin || дөнж || — || дөнежін ||  ||  ||  || ‘four-year-old female livestock’  ||  ||  ||
 +
|-
 +
|  || sigira (WMo) ‘hoof’ || шийр ‘shank’ || шыйрак ‘shank’ || (ширақ ‘nimble, dextrous, vivacious’?) || || || ||  || ||
 +
|-
 +
|  || atalɣa (WMo) || атлага || аталгы || аталғы || || || || ‘adze’ || ||
 +
|-
 +
|  || abisun (WMo) ||  ||  абысын || абысын || || ||  || ‘sister in laws’ ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || abura- ||  ||  abra- (south) ‘be many’ || || || || || to save, rescue, nurse  ||  || yes ||
 
|  || abura- ||  ||  abra- (south) ‘be many’ || || || || || to save, rescue, nurse  ||  || yes ||
Line 150: Line 214:
 
|  || alus || алс ||  алыс || алыс || || || — || far  ||  || yes ||
 
|  || alus || алс ||  алыс || алыс || || || — || far  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || alisun ||  ||  alısın || || || || || second crop  ||  || yes ||
+
|  || alisun ||  ||  alısın || алсын ‘aftergrass’ || || || || second crop  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || alja- ||  ||  aljı- ‘be wrong’ || || || || || get tired, exhausted  ||  || yes ||
 
|  || alja- ||  ||  aljı- ‘be wrong’ || || || || || get tired, exhausted  ||  || yes ||
Line 164: Line 228:
 
|  || asara- ||  ||  asıra- ‘adopt a child’ || || || || || protect  ||  || yes ||
 
|  || asara- ||  ||  asıra- ‘adopt a child’ || || || || || protect  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || elči (WMo) ||  ||  элчи || елші || || || || envoy  || of Turkic origin?  || yes ||
+
|  || elči (WMo) ||  ||  элчи || елші || || || || envoy  || of ultimate Turkic origin?  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || itelgü ||  ||  itelgi || || || || || falcon  ||  || yes ||
+
|  || itelgü ||  ||  itelgi || ителгі ‘falcon (балобан)’ || || || || falcon  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || egejegei (WMo) ||  ||  ejigey || || || || || red curds, dry cheese  ||  || yes ||
 
|  || egejegei (WMo) ||  ||  ejigey || || || || || red curds, dry cheese  ||  || yes ||
Line 177: Line 241:
 
|-
 
|-
 
|  || baja || баз || бажа || бажа || || || || brother-in-law  ||  || yes ||
 
|  || baja || баз || бажа || бажа || || || || brother-in-law  ||  || yes ||
−
|-
 
−
| berkit- || berket- ||  ||  бекит- ‘lock’ || беркіт- || || || || strengthen  || <span style="color: red;">prob. not from Mongol</span>  || yes ||
 
 
|-
 
|-
 
|  || bilčara- ||  ||  bıljıra- ‘be slippery’ || || || || || soften  ||  || yes ||
 
|  || bilčara- ||  ||  bıljıra- ‘be slippery’ || || || || || soften  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || begelei || ||  meeley || || || || || mittens  ||  || yes ||
+
|  || begelei || бээлий ||  meeley || bıyalay (dial.) || || || || mittens, gloves ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || bulanggir(tai) ||  ||  (buldur?) || || || || || dim  ||  || yes ||
 
|  || bulanggir(tai) ||  ||  (buldur?) || || || || || dim  ||  || yes ||
Line 192: Line 254:
 
|  || boro'an || бороо ‘rain’ ||  бороон ‘storm’ || боран ‘storm’ || || || || snowstorm ||  || yes ||
 
|  || boro'an || бороо ‘rain’ ||  бороон ‘storm’ || боран ‘storm’ || || || || snowstorm ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || buɣurul || буурал || буурул || бурыл || || || || grey ||  || yes ||
+
|  || buɣurul || буурал || буурул || бурыл || || || || ‘grey’ ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || bosaɣa || босго || босого || босаға || || || || threshold ||  || yes ||
+
|  || bosaɣa || босго || босого || босаға || || || || ‘threshold’ ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || bödene ||  ||  bödönö || || || || || quail ||  || yes ||
+
|  || bödene ||  ||  bödönö || || || || || ‘quail’ ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || börte ||  ||  börtö || || || || || dark chestnut (horse)  ||  || yes ||
+
|  || börte ||  ||  börtö || || || || || ‘dark chestnut (horse)’ ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || bötege ||  ||  bötögö || || || || || bird innards ||  || yes ||
+
|  || bötege ||  ||  bötögö || || || || || ‘bird innards’ ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || čagaɣan || цагаан ||  čağan ‘1st moth of Mongol year’ || || || || || white → maple  ||  || yes ||
 
|  || čagaɣan || цагаан ||  čağan ‘1st moth of Mongol year’ || || || || || white → maple  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || čabidur ||  ||  čabdar || || || || || yellow horse with white mane and tail ||  || yes ||
+
|  || čabidur ||  ||  čabdar || || || || || ‘yellow horse with white mane and tail’ ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || čečen || цэцэн ||  čečen ‘orator’ || || || || || wise → minstrel  ||  || yes ||
 
|  || čečen || цэцэн ||  čečen ‘orator’ || || || || || wise → minstrel  ||  || yes ||
Line 224: Line 286:
 
|  || demči (WMo) ||  ||  demči ‘doctor’? || || || || || business man → suitor  ||  || yes ||
 
|  || demči (WMo) ||  ||  demči ‘doctor’? || || || || || business man → suitor  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || doluɣana (WMo) ||  ||  dolono || || || || || hawthorn  ||  || yes ||
+
|  || doluɣana (WMo) || долоогоно (borrowed from WMo?) ||  долоно || долана || || || || hawthorn  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || dönen || ||  dönön || || || || || 3-4yo stallion  ||  || yes ||
+
|  || dönen || дөнө ||  дөнөн || дөнен || || || || 3-4yo stallion  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || sar (WMo) ||  ||  sar, sarı|| || || || || hawk  ||  || yes ||
 
|  || sar (WMo) ||  ||  sar, sarı|| || || || || hawk  ||  || yes ||
Line 238: Line 300:
 
|  || erkele- ||  || эркеле- || еркеле- || || || || pamper  ||  || yes ||
 
|  || erkele- ||  || эркеле- || еркеле- || || || || pamper  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || jada- || зад-? ||  jada- / taja-|| || || || || be exhausted ||  || yes ||
+
|  || yada- || яд- ‘be unable; be/get exhausted’ ||  жада- ‘be fed up with’ / тажа- ‘be fed up with’ || жада- ‘be/get exhausted’ || || || || ‘be unable’ → ‘be/get exhausted’ / ‘be/get fed up with’ ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || yadaɣu ||  ||  jadoo || || || || || worn out  ||  || yes ||
 
|  || yadaɣu ||  ||  jadoo || || || || || worn out  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || yalga- || ||  jalğa- || || || || || connect, join  ||  || yes ||
+
|  || jalɣa- || залг- ||  жалга- || жалга- || || || || connect, join  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || jasaɣul ||  ||  jasool ‘executive’ || || || || || guard  ||  || yes ||
 
|  || jasaɣul ||  ||  jasool ‘executive’ || || || || || guard  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || jaɣuči || ||  juuču || || || || || suitor ||  || yes ||
+
|  || jaɣuči ‘match-maker, intermediary’ || зууч ‘match-maker, intermediary, agent’ ||  жуучу ‘representative or family member representing young man in match-making visit’ || жаушы  ‘courier’ || яучы ‘match-maker’ || || ||  ‘match-maker intermediary’ ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || jüde- (WMo) ||  ||  jüdö- || || || || || be tired, exhausted → be in hard times  ||  || yes ||
 
|  || jüde- (WMo) ||  ||  jüdö- || || || || || be tired, exhausted → be in hard times  ||  || yes ||
Line 254: Line 316:
 
|  || qaiči || хайч || кайчы || қайшы || || || || scissors  ||  || yes ||
 
|  || qaiči || хайч || кайчы || қайшы || || || || scissors  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || qanjuqa ||  ||  qanjığa || || || || || saddle-thong ||  || yes ||
+
|  || qanjuqa ||  ||  канжыга || қанжыға || || || || ‘game strap’ ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || qabturɣa ||  ||  qapčıq ‘bag’ || || || || || wallet, pocket, leather sack  ||  || yes ||
 
|  || qabturɣa ||  ||  qapčıq ‘bag’ || || || || || wallet, pocket, leather sack  ||  || yes ||
Line 262: Line 324:
 
|  || qaraŋgui || харанхуй || караңгы || қараңғы || || || || dark  ||  || yes ||
 
|  || qaraŋgui || харанхуй || караңгы || қараңғы || || || || dark  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || qaraɣul ||  ||  qarool || || || || || guard, watch  ||  || yes ||
+
|  || qaraɣul ||  ||  qarool || qarawıl || qarawıl || || || guard, watch  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || qarčiqai ||  ||  qarčığa || || || || || falcon  ||  || yes ||
 
|  || qarčiqai ||  ||  qarčığa || || || || || falcon  ||  || yes ||
Line 274: Line 336:
 
|  || kitad ||  ||  qıtat ‘black paint’ || || || || || Chinese silk  ||  || yes ||
 
|  || kitad ||  ||  qıtat ‘black paint’ || || || || || Chinese silk  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || genedte ||  ||  kenet-kenet ‘occasionally’ || || || || || suddenly  ||  || yes ||
+
|  || genedte ||  ||  kenet-kenet ‘occasionally’ || || kinät, kinättän || || || suddenly  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || kenye (WMo) ||  || кенже || || || || || youngest child  ||  || yes ||
 
|  || kenye (WMo) ||  || кенже || || || || || youngest child  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || quda ||  || куда || құда || || || || groom's relatives ↔ bride's relatives  ||  || yes ||
+
|  || quda ||  || куда || құда || кода || || || groom's relatives ↔ bride's relatives  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || quduɣ || худаг || кудук || құдық || || || || well  || of Turkic origin  || yes ||
+
|  || quduɣ || худаг || кудук || құдық || || || || well  || of ultimate Turkic origin  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || ɣunajin || гунж || кунаажын / кунаайын || || || || || 3yo female animal ||  || yes ||
 
|  || ɣunajin || гунж || кунаажын / кунаайын || || || || || 3yo female animal ||  || yes ||
Line 287: Line 349:
 
|-
 
|-
 
|  || küren || хүрэн ||  күрөң || күрең || || || || brown (horse)  ||  || yes ||
 
|  || küren || хүрэн ||  күрөң || күрең || || || || brown (horse)  ||  || yes ||
−
|-
 
−
| qonuq, qon- || *qonolqa (WMo) ||  ||  конок ‘guest’; кон- ‘stay the night, perch, land’ || қонақ ‘guest’ || || || konuk || shelter for the night  || <span style="color: red;">prob. not from Mongol</span>  || yes ||
 
 
|-
 
|-
 
|  || qongɣur ||  || коңур || қоңыр || || || || dark brown  ||  || yes ||
 
|  || qongɣur ||  || коңур || қоңыр || || || || dark brown  ||  || yes ||
Line 294: Line 354:
 
|  || kur ||  ||  qaraqur || || || || || grouse  ||  || yes ||
 
|  || kur ||  ||  qaraqur || || || || || grouse  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
| köküz || kökü(n) || хөх(?) || көкүрөк || көкірек || || || göğüz || breast → chest  || <span style="color: red;">prob. not from Mongol</span>  || yes ||
+
|  || kömegei (WMo) || хөөмий ‘throat singing’ || көмөкөй ‘uvula’ || || || || || Adam's apple  ||  || yes ||
−
|-
 
−
|  || kömegei (WMo) || || көмөкөй ‘uvula’ || || || || || Adam's apple  ||  || yes ||
 
 
|-
 
|-
 
|  || maɣta- || магт- ||  макта- || мақта- || || || || praise  ||  || yes ||
 
|  || maɣta- || магт- ||  макта- || мақта- || || || || praise  ||  || yes ||
Line 312: Line 370:
 
|  || moqadaq ||  ||  moqo- ‘make dull’; мокок ‘dull’|| моқал || || || || stupid → dull  ||  || yes ||
 
|  || moqadaq ||  ||  moqo- ‘make dull’; мокок ‘dull’|| моқал || || || || stupid → dull  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || möče(?) || мөч? || мүчө ‘body part, member’ || мүше || || || || body part → body ||  || yes ||
+
|  || möče/möči || мөч || мүчө ‘body part, member’ || мүше || || || || limb → body part, member ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || mültüre- ||  ||  möltürö- || || || || || break loose → get engorged; shine  ||  || yes ||
 
|  || mültüre- ||  ||  möltürö- || || || || || break loose → get engorged; shine  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || moyil || мойл || moyul || || || || || bird-cherry  ||  || yes ||
 
|  || moyil || мойл || moyul || || || || || bird-cherry  ||  || yes ||
 +
|-
 +
|  || naɣaču ||  || || нағашы || || нағас(ы?) || || ‘male relative on mother's side’ ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || niɣ (WMo) ||  ||  nıq, (?mıq ‘nail’) || || || || || solid  ||  || yes ||
 
|  || niɣ (WMo) ||  ||  nıq, (?mıq ‘nail’) || || || || || solid  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || nökör || нөхөр ||  nögör || || || || || friend → best man ||  || yes ||
+
|  || nökör || нөхөр ||  nökör || || || || || friend → servant of khan ||  || yes ||
 +
|-
 
|-
 
|-
−
|  || noqta || || noqto || || || || || horse halter  ||  || yes ||
+
|  || noɣta || ногт || нокто || ноқта || || || || ‘halter’ ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || učira- || учр- || учура- || || || || || encounter  ||  || yes ||
+
|  || učir || учир || учур || — || || || || ‘instant, instance’ || || no ||
 +
|-
 +
| učra-? || učira- || учр- || учура- || || || || || encounter  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || onggi ||  || уңгу ‘, stem/root (of word)’ || || || || || socket for axe handle  ||  || yes ||
 
|  || onggi ||  || уңгу ‘, stem/root (of word)’ || || || || || socket for axe handle  ||  || yes ||
Line 336: Line 399:
 
|  || siläɣüsün || шилүүс || сүлөөсүн || сілеусін || || || || lynx  ||  || yes ||
 
|  || siläɣüsün || шилүүс || сүлөөсүн || сілеусін || || || || lynx  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || siltaɣ(an) ||  ||  sıltoo || || || || || motive  ||  || yes ||
+
|  || siltaɣ(an) ||  ||  шылтоо || || || || || motive, excuse? ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || sirxa-n (WMo) ||  ||  sırqoo || || || || || injury → illness, ailment  ||  || yes ||
 
|  || sirxa-n (WMo) ||  ||  sırqoo || || || || || injury → illness, ailment  ||  || yes ||
Line 364: Line 427:
 
|  || tomaɣaɣ (WMo) ||  || томого || томаға || || || || hawk headgear  ||  || yes ||
 
|  || tomaɣaɣ (WMo) ||  || томого || томаға || || || || hawk headgear  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
−
|  || toqum || тохом || токум || тоқым || || || || saddle cloth  ||  || yes ||
+
|  || toqum || тохом || токум || тоқым || tuqım || tuqım || || saddle cloth  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || toɣta- || тогт- || токто- || тоқта- || тукта- || || || stop  ||  || yes ||
 
|  || toɣta- || тогт- || токто- || тоқта- || тукта- || || || stop  ||  || yes ||
 
|-
 
|-
 
|  || tögürig (WMo) ||  || тегерек / төгөрөк || || || || || circle  ||  || yes ||
 
|  || tögürig (WMo) ||  || тегерек / төгөрөк || || || || || circle  ||  || yes ||
−
|-
 
−
| tölä- || töle- || төл- || төлө- || төле- || || || || pay  || <span style="color: red;">prob. not from Mongol</span>  || yes ||
 
 
|-
 
|-
 
|  || oboɣa (WMo) || овоо || обоо || оба || || || || stone heap → mound  ||  || yes ||
 
|  || oboɣa (WMo) || овоо || обоо || оба || || || || stone heap → mound  ||  || yes ||
Line 379: Line 440:
 
|-
 
|-
 
| !yomaq ‘legend’ || domuɣ || домог || жомок || || || || || ‘fairy tale’ || <span style="color: red">prob. not from Mongol</span>  || yes ||
 
| !yomaq ‘legend’ || domuɣ || домог || жомок || || || || || ‘fairy tale’ || <span style="color: red">prob. not from Mongol</span>  || yes ||
 +
|-
 +
| berkit- || berket- ||  ||  бекит- ‘lock’ || беркіт- || || || || strengthen  || <span style="color: red;">prob. not from Mongol</span>  || yes ||
 +
|-
 +
| köküz || kökü(n) || хөх(?) || көкүрөк || көкірек || || || göğüz || breast → chest  || <span style="color: red;">prob. not from Mongol</span>  || yes ||
 +
|-
 +
| qonuq, qon- || *qonolqa (WMo) ||  ||  конок ‘guest’; кон- ‘stay the night, perch, land’ || қонақ ‘guest’ || || || konuk || shelter for the night  || <span style="color: red;">prob. not from Mongol</span>  || yes ||
 +
|-
 +
| tölä- || töle- || төл- || төлө- || төле- || || || || pay  || <span style="color: red;">maybe not from Mongol</span>, but note semantics  || yes ||
 +
|-
 +
| uqruq(?) ‘rope’ || urɣ-a(n), uɣurɣ-(a) || урга, уураг, уурга || укурук || || || || || ‘lasso pole’ || <span style="color: red;">indistinguishable</span> || ||
 
|}
 
|}
  

Latest revision as of 23:33, 26 November 2023

The purpose of this page is to collect words in modern Turkic languages that are of Mongolic origin. Any Turkic word that appears to be cognate to a Mongolic word should only be included in this list if it does not have a phonological equivalent in pre-13th-century Turkic. Words that do not clearly meet these criteria should be gathered as Turkic-Mongolic cognates until their history can be investigated further.

When a cognate doesn't exist in a certain language, "—" is used. When a word is similar to a Mongolic origin word, but is either not from Mongolic or is morphologically divergent, it is put in italics.

Old Turkic Classical Mongolian Khalkha Modern Turkic languages general gloss notes previous sources
kir kaz tat bak tur Csáki Khabtagaeva
zirɣa- жарга- жырга- жырға- ‘enjoy’
— zirɣal жаргал жыргал жырғау ‘enjoyment, pleasure’
— … bule гэр бүл ‘family’ үй бүлө ‘family’ —
— ele л эле — ‘just/only’
— belterge бэлтрэг бөлтүрүк бөлтірік ‘wolf cub’
— arɣ-a арга арга —? ‘way out’
— tas тас тазкара ‘vulture’
timin? ‘just now’ tein/teimy тийм ‘such; thus’ тим ‘quietly’, тим эле ‘just because’ тым ‘extremely’ ‘such’
— buɣudai буудай буудай бидай (?) ‘wheat’
— unuɣa унаа ‘mounted livestock’ унаа ‘mounted livestock → means of transportation’ —?
— xural хурал курултай құрылтай ‘meeting’
ulus/uluš ‘settlement, residence’ ulus улс улут ұлт ‘nation’
— cangɣa- цанга- (southern) чаңка- —? ‘be thirsty’
— zolbin золбин жолбун —? ‘stray’
— zegerde зээрд жээрде —? ‘chestnut horse’
— tos- тос- тос- тос- ‘receive, encounter’ → ‘meet, pick up, catch’
— cana цана чана шана ‘ski, sled’
buɣu buɣu буга бугу бұғы ‘deer’ should be 'buu' in Khalkha and Kyrgyz?
— xoruɣ-a, xorij-a(n) хороо короо қора ~‘corral, yard’
— tøry- төр- төрө- — ‘bear child’
(ös-) øs- өс- ‘grow (v.i., person)’ өс- ‘grow (v.i., not person)’ өс- ‘"’ ‘grow’
(qara-) qara- хар- кара- қара- ‘look at, watch’
— belen бэлэн белен —? ‘ready’
— kørsi(n) хөрш — көрші neighbour of ultimate Turkic origin?
uruɣ ‘seed; relatives’ uruɣ ураг ‘relatives by marriage’ уруу ‘tribe’ +yes
урук ‘clan; seed; relatives’
(rasayan) (a)rasijan рашаан арашан ‘holy/mineral spring’ from Sanskrit originally
— cuɣ цуг чогуу çok?? ‘together’
yalɣu ‘stupid person’ zalxaɣu залхуу жалкоо жалқау ‘lazy’ ?
— ɣolumta голомт коломто қоламта - ‘hot ashes’ ‘hearth’
— xaɣalɣ-a(n) хаалга каалга —? ‘yurt door’
örgün, örgin ‘throne’ ørgyge(n) өргөө өргөө ‘Khan's yurt’/‘palace’ could be of Turkic origin
— bøle/byly бүл бөлө бөле ‘progeny of sisters’
— byky бүх бүкүл бүкіл ‘all, whole, everything’
?čaɣïla- ‘be noisy’, ?čaqïl- ‘be cut’ cakilɣan цахилгаан ‘electricity’ чагылган ‘lightning’
mal ‘wealth’ mal мал мал мал mal ‘goods’ ‘heard animal’ "of Arabic origin"
aɣïl ayil айл айыл (ауыл) ‘camp, village’ (indistinguishable)
— alaɣ-a(n) алга алакан алақан el ‘palm’
— cimki- чимхэ- чымчы- шымшы- çimdik ‘pinch’
— dalu дал далы ‘shoulder’
— møndyr мөндөр мөндүр ‘hail’
— coxu цох чоку шоқы ‘mountain top’ ‘forehead’
— darui даруй дароо дереу ‘immediately’ cf. Tajik "даррав"
— dylei дүлий дүлөй дүлей ‘deaf’
talxan талх ‘bread’ талкан ‘ground grain / meal’ ‘bread, meal’
?daqin дагы ‘more, still’ тағы ‘more, still’ тагын
tala тал талаа дала ‘steppe, field’
сонин ‘news, interesting’ сонун ‘awesome’
сонирхо- ‘be interested in’ сонурка- ‘be amazed’ сонырқа- ‘be amazed/amused; find new pasture’
—? төл төл төл ‘baby herd animal’
бүрхэх бүркөк — ‘overcast’
hoimasun (MMo) оё-/оёмол оймо ‘sewn/patterned felt’
jasa- зас- жаса- жаса- ‘construct, arrange’ → ‘make’
багш ‘teacher’ бакшы бақсы ~‘shaman’
булчин булчуң бұлшық? — ‘muscle’
čuqul/čiqula чухал/цухал ‘important’/‘fury’ чукул ‘urgent’ шұғыл ‘urgent ‘important’
tiŋ cing ‘healthy’ чың ‘healthy’
siri шир шири сірі ‘leather’ yes
siri- шир- шыры- сыр- ‘quilt (v.)’
čoči-/soči- цоч- (цочир-) чочу- (чочут-) шошы- (шошыт-) ‘be startled (startle)’
inaɣ ынак ‘favourite’ yes
tobči товч топчу топшы ‘button’
tulɣa тулга тулга ‘support for qazan’
siber шивэр шибер ‘thicket’ → ‘tall grass’
büligen/büliyen бүлээн ‘warm (of liquids)’ мелүүн - ‘warm (of air)’ ‘warm’
čav (MTk) čuu (WMo) цуу чуу шу ‘noise’ → ‘ruckus’
mølzi- мөлж- мүлжү- мүжі- ‘gnaw, pick clean’
sibyge(n) шөвөг шибеге ‘awl’
sigyder(i) шүүдэр шүүдүрүм — ‘dew’
дАА да modal particle
-ч/-ж -чУ — verb suffix
-AɣU -(U)U -(I)w verb suffix
čarča- царц- чарча- ‘tire’ шарша- ‘tire’ ‘freeze’
quda-ɣai — кудагый құдағи/құдағай ‘mothers of married couple’
sirü шүр шуру —? ‘coral, bead’ yes
čičarɣana чацаргана чычырканак шырғанақ ‘sea-buckthorn’
нарийн ‘thin; refined’ нарын ‘dish made of finely chopped meat; river (and valley, city) name’ нарын
ingen ингэ иңген іңген ‘mature female camel’
*teben tebene (WMo) тэвнэ темене ‘sackcloth needle’ (тебен) ‘large thick needle’ yes
бод мал бодо мал ‘heavy livestock’
čuɣla- цугл- чогул- шоғыл- ‘get together’
čiɣul(a)- чуул- чогул- шоғыл- ‘assemble, convene’
sirideg ширдэг шырдак ‘felt rug’
ögede өөд өйдө — ‘upwards’
toqu- ‘beat’ → ‘weave’? toqu- ‘saddle (v.)’ тох- ‘put over; saddle’ току- ‘saddle (v.)’, (‘knit, crochet’') (тоқы- ‘knit, crochet’) ‘saddle (v.)’
dönejin дөнж — дөнежін ‘four-year-old female livestock’
sigira (WMo) ‘hoof’ шийр ‘shank’ шыйрак ‘shank’ (ширақ ‘nimble, dextrous, vivacious’?)
atalɣa (WMo) атлага аталгы аталғы ‘adze’
abisun (WMo) абысын абысын ‘sister in laws’ yes
abura- abra- (south) ‘be many’ to save, rescue, nurse yes
alus алс алыс алыс — far yes
alisun alısın алсын ‘aftergrass’ second crop yes
alja- aljı- ‘be wrong’ get tired, exhausted yes
angqaɣu aŋqoo ‘simple-minded’ hard palate yes
angɣai- aŋqıy- / aŋqay- ‘be wide open’ yes
arča арча арша juniper yes
arči- аарчы- аршы- wipe (clean) yes
asara- asıra- ‘adopt a child’ protect yes
elči (WMo) элчи елші envoy of ultimate Turkic origin? yes
itelgü itelgi ителгі ‘falcon (балобан)’ falcon yes
egejegei (WMo) ejigey red curds, dry cheese yes
baɣana (WMo) бакан бағана pillar, pole yes
baital baytal 3-yo horse yes
baɣatur баатар баатыр батыр(?) hero, brave yes
baja баз бажа бажа brother-in-law yes
bilčara- bıljıra- ‘be slippery’ soften yes
begelei бээлий meeley bıyalay (dial.) mittens, gloves yes
bulanggir(tai) (buldur?) dim yes
büldürge (WMo) büldürgö / büldürgü loop on a whip handle yes
boljal boljol term yes
boro'an бороо ‘rain’ бороон ‘storm’ боран ‘storm’ snowstorm yes
buɣurul буурал буурул бурыл ‘grey’ yes
bosaɣa босго босого босаға ‘threshold’ yes
bödene bödönö ‘quail’ yes
börte börtö ‘dark chestnut (horse)’ yes
bötege bötögö ‘bird innards’ yes
čagaɣan цагаан čağan ‘1st moth of Mongol year’ white → maple yes
čabidur čabdar ‘yellow horse with white mane and tail’ yes
čečen цэцэн čečen ‘orator’ wise → minstrel yes
— čida- чад- чыда- ‘put up with’ шыда- ‘"’ ‘be able to’ yes
čilbuɣur čılbır chain yes
čiray царай чырай ‘facial features’ шырай face, appearance, expression yes
čeber цэвэр чебер ‘prettily made’ nice, good yes
čer чер illness yes
*čöɣüče чөйчөк ‘bowl’ small cup (bowl) yes
čöregei (WMo) čürök loon yes
demči (WMo) demči ‘doctor’? business man → suitor yes
doluɣana (WMo) долоогоно (borrowed from WMo?) долоно долана hawthorn yes
dönen дөнө дөнөн дөнен 3-4yo stallion yes
sar (WMo) sar, sarı hawk yes
ilɣa- ılğa- choose, select → differentiate yes
irjayi- ırjay- show one's bare teeth yes
erke эрке ерке spoiled, pampered yes
erkele- эркеле- еркеле- pamper yes
yada- яд- ‘be unable; be/get exhausted’ жада- ‘be fed up with’ / тажа- ‘be fed up with’ жада- ‘be/get exhausted’ ‘be unable’ → ‘be/get exhausted’ / ‘be/get fed up with’ yes
yadaɣu jadoo worn out yes
jalɣa- залг- жалга- жалга- connect, join yes
jasaɣul jasool ‘executive’ guard yes
jaɣuči ‘match-maker, intermediary’ зууч ‘match-maker, intermediary, agent’ жуучу ‘representative or family member representing young man in match-making visit’ жаушы ‘courier’ яучы ‘match-maker’ ‘match-maker intermediary’ yes
jüde- (WMo) jüdö- be tired, exhausted → be in hard times yes
qabirqa хавирга кабырга ‘rib’ қабырға ‘wall’ rib, side, flank yes
qaiči хайч кайчы қайшы scissors yes
qanjuqa канжыга қанжыға ‘game strap’ yes
qabturɣa qapčıq ‘bag’ wallet, pocket, leather sack yes
qaragai (WMo) qarağay larch, spruce yes
qaraŋgui харанхуй караңгы қараңғы dark yes
qaraɣul qarool qarawıl qarawıl guard, watch yes
qarčiqai qarčığa falcon yes
qariɣu ?qayruu (←qɑyır-) objection yes
kekül хөхөл көкүл ‘bangs’ kâkül horse's forlock yes
qiramaɣ (WMo) qılamıq powdery snow yes
kitad qıtat ‘black paint’ Chinese silk yes
genedte kenet-kenet ‘occasionally’ kinät, kinättän suddenly yes
kenye (WMo) кенже youngest child yes
quda куда құда кода groom's relatives ↔ bride's relatives yes
quduɣ худаг кудук құдық well of ultimate Turkic origin yes
ɣunajin гунж кунаажын / кунаайын 3yo female animal yes
ɣunan гуна qunan 3yo stallion yes
küren хүрэн күрөң күрең brown (horse) yes
qongɣur коңур қоңыр dark brown yes
kur qaraqur grouse yes
kömegei (WMo) хөөмий ‘throat singing’ көмөкөй ‘uvula’ Adam's apple yes
maɣta- магт- макта- мақта- praise yes
malaqay малгай малакай малақай (men's) hat yes
manglai манлай маңдай маңдай forehead yes
mata- (WMo) mata- bend →/, disturb yes
mergen мэргэн мерген мерген marksman yes
mese (WMo) meskey ‘pot’; mizdüü ‘sharp’ glutton; sharp, sword yes
moqadaq moqo- ‘make dull’; мокок ‘dull’ моқал stupid → dull yes
möče/möči мөч мүчө ‘body part, member’ мүше limb → body part, member yes
mültüre- möltürö- break loose → get engorged; shine yes
moyil мойл moyul bird-cherry yes
naɣaču нағашы нағас(ы?) ‘male relative on mother's side’ yes
niɣ (WMo) nıq, (?mıq ‘nail’) solid yes
nökör нөхөр nökör friend → servant of khan yes
noɣta ногт нокто ноқта ‘halter’ yes
učir учир учур — ‘instant, instance’ no
učra-? učira- учр- учура- encounter yes
onggi уңгу ‘, stem/root (of word)’ socket for axe handle yes
ölke өлкө ‘country’ өлке ‘region’ ülke ‘country’ sunny side → area yes
saɣadaq/saɣadaɣ (WMo) саадах саадак садақ quiver yes
saqaɣu (WMo) saqoo ‘stutterer’ сақау ‘mute’ a horse disease, (deaf) yes
siläɣüsün шилүүс сүлөөсүн сілеусін lynx yes
siltaɣ(an) шылтоо motive, excuse? yes
sirxa-n (WMo) sırqoo injury → illness, ailment yes
sauqa sooğa gift → candy, nice textile yes
suli (WMo) сулу сұлы feather grass → oats yes
söɣem сөөм sööm, сөөмөй ‘index finger’ span yes
soqor сохор сокур соқыр blind yes
*solaqai (WMo) soloğoy left → left-handed yes
šibaɣa(n) šıbağa lot yes
silykei/silükei (WMo) шүлхий шилекей сілекей saliva yes
šiŋqor шонхор šumqar / šuŋqar сұңқар falcon yes
takim тахим taqım knee cap yes
tanglai тагнай таңдай таңдай/таңлай soft palate yes
tasam-a (WMo) тасам тасма ‘ribbon’ strap yes
tomaɣaɣ (WMo) томого томаға hawk headgear yes
toqum тохом токум тоқым tuqım tuqım saddle cloth yes
toɣta- тогт- токто- тоқта- тукта- stop yes
tögürig (WMo) тегерек / төгөрөк circle yes
oboɣa (WMo) овоо обоо оба stone heap → mound yes
olja oljo олжа loot yes
!yomaq ‘legend’ domuɣ домог жомок ‘fairy tale’ prob. not from Mongol yes
berkit- berket- бекит- ‘lock’ беркіт- strengthen prob. not from Mongol yes
köküz kökü(n) хөх(?) көкүрөк көкірек göğüz breast → chest prob. not from Mongol yes
qonuq, qon- *qonolqa (WMo) конок ‘guest’; кон- ‘stay the night, perch, land’ қонақ ‘guest’ konuk shelter for the night prob. not from Mongol yes
tölä- töle- төл- төлө- төле- pay maybe not from Mongol, but note semantics yes
uqruq(?) ‘rope’ urɣ-a(n), uɣurɣ-(a) урга, уураг, уурга укурук ‘lasso pole’ indistinguishable
Retrieved from "https://wiki.firespeaker.org/index.php?title=Mongolic_words_in_Kazakh_and_Kyrgyz&oldid=11403"